Senatorowie wybierani w jednomandatowych okręgach, głosowanie korespondencyjne dla Polaków za granicą oraz przez pełnomocnika dla niepełnosprawnych i osób starszych - takie zasady w prawie wyborczym będą obowiązywały już od poniedziałku.

1 sierpnia wchodzi w życie nowy kodeks wyborczy. Zastąpi on wszystkie dotychczasowe przepisy regulujące wybory w naszym kraju.

I tak w poniedziałek stracą moc ordynacje wyborcze: do Sejmu i Senatu, do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz do Parlamentu Europejskiego. Równocześnie przestają obowiązywać ustawy: o wyborze prezydenta (służąca nam od 1990 roku) oraz o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Przyjęty 31 stycznia 2011 roku nowy kodeks wyborczy sumuje dotychczasowe przepisy, niektóre z nich modyfikuje, w niektórych przypadkach wprowadza zupełnie nowe rozwiązania. Kodeks został przyjęty przez Sejm jednogłośnie, jednak potem wzbudził wiele kontrowersji, na wniosek posłów PiS trafił nawet do Trybunału Konstytucyjnego, który niektóre jego przepisy uchylił.

Jedną z najistotniejszych zmian, które wprowadza nowy kodeks są jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu. W dotychczasowych wyborach okręgi były wielomandatowe i wybierano w nich od 2 do 4 senatorów.

W tym roku głosowanie odbędzie się w 100 okręgach jednomandatowych, każdy komitet wyborczy będzie mógł zgłosić tylko jednego kandydata na senatora w okręgu, również wyborca będzie mógł oddać głos tylko na jednego kandydata. Zmniejszona została - z 3 tys. do 2 tys. - liczba wymaganych do rejestracji kandydata na senatora podpisów z poparciem.

Kodeks reguluje też kwestie parytetów na listach wyborczych. Aby w tegorocznych wyborach do Sejmu lista wyborcza została zarejestrowana, musi się na niej znaleźć nie mniej niż 35 proc. kobiet i nie mniej niż 35 proc. mężczyzn. W przypadku zgłoszenia listy zawierającej trzech kandydatów, musi być na niej co najmniej jedna kobieta lub mężczyzna.

Podobnie jak w poprzednich kampaniach wyborczych komitety będą mogły wykorzystywać płatne spoty wyborcze w radiu i telewizji, a także umieszczać plakaty i hasła wyborcze o powierzchni większej niż 2 m kw. Autorzy nowelizacji kodeksu wyborczego chcieli zabronić płatnych spotów i billboardów, ale TK to zakwestionował.

Zwiększona została kwota, jaką kandydaci m.in. na posła lub senatora mogą wpłacać na rzecz komitetu wyborczego z 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, do sumy nieprzekraczającej jej 45-krotności.

Komitety wyborcze będą musiały prowadzić rejestry zawierające m.in. zaciągnięte kredyty, czy wpłaty o wartości przekraczającej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę od jednej osoby fizycznej wraz z danymi takich osób. Taki rejestr komitet będzie musiał umieścić na swojej stronie internetowej i uaktualniać w taki sposób, aby informacje o kredytach i wpłatach ujawniane były w terminie 7 dni od dnia udzielenia kredytu lub dokonania wpłaty.

W kodeksie ujednolicono godziny głosowania we wszystkich rodzajach wyborów, również dwudniowych; zatem lokale wyborcze podczas tegorocznego głosowania będą otwarte w godz. 7-21. W poprzednich wyborach parlamentarnych można było głosować od godz. 6 do godz. 20.

Wśród nowych reguł wyborczych są także udogodnienia dla wyborców przebywających za granicą: będą oni mogli głosować korespondencyjnie. Osoba chcąca skorzystać z takiej możliwości będzie musiała zawiadomić o tym właściwego konsula do 15. dnia przed dniem wyborów. Będzie można to zrobić ustnie, pisemnie, telegraficznie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Wymogiem jest także wpisanie do spisu wyborców.

Pakiet wyborczy zawierający m.in. zaadresowaną kopertę zwrotną, kartę do głosowania, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania, instrukcję głosowania, do wyborców będzie przesyłał właściwy konsul. Powinien to zrobić nie później niż do 10. dnia przed dniem wyborów.

Po wypełnieniu pakietu wyborczego, osoba głosująca będzie zobligowana przesłać go na własny koszt na adres konsula. Następnie - jak przewidują przepisy - konsul przekaże wszystkie otrzymane koperty zwrotne obwodowej komisji wyborczej, nie później niż 3. dnia przed dniem wyborów. Zostaną one wrzucone do urny wyborczej. Natomiast te koperty, które zostaną dostarczone do obwodowej komisji po zakończeniu głosowania, będą zniszczone bez otwierania.

Ponadto już w tegorocznych wyborach parlamentarnych wyborcy niepełnosprawni i ci powyżej 75. roku życia będą mogli głosować przez pełnomocnika. Pełnomocnikiem takim może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie. Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby.

W tekście kodeksu nie utrzymały się - po wyroku TK - przepisy umożliwiające dwudniowe głosowanie w wyborach parlamentarnych i prezydenckich. Dwa dni będzie można będzie głosować w wyborach samorządowych i do Parlamentu Europejskiego.