Od 2011 r. podstawowy podatek od towarów i usług wzrósł z 22 do 23 proc. Natomiast stawka 7 proc. została podniesiona do 8 proc., z kolei stawka 3 proc. do 5 proc. Negatywne konsekwencje dla procesu zakupowego, podlegającego przepisom ustawy Prawo zamówień publicznych, wynikające ze zmian VAT, można było zaobserwować już podczas poprzednich zmian stawki tego podatku. Nie inaczej będzie i tym razem.
Definicja ceny zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych (PZP) została określona w ustawie z 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. nr 97, poz. 1050 z późn. zm.). Na podstawie tych przepisów cena to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. Zgodnie z ustawowymi wytycznymi w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towarów (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym. Podatek od towarów i usług stanowi zatem jeden z niezbędnych elementów ceny i traktowany jest jako element cenotwórczy. Ponadto należy wskazać, że definicja ta rozwiewa wątpliwości występujące przez wiele lat szczególnie w kontekście problematycznego ujęcia, czy należy stosować ceny netto, czy brutto.

Problematyczny VAT

W doktrynie i orzecznictwie niejednokrotnie zaobserwować można również pogląd, z którego wynika, że uwzględnienie w cenie należnego podatku od towaru lub usług jest uprawieniem sprzedawcy tego towaru lub usługi (wykonawcy). Natomiast nie wskazuje się już, w jakim zakresie to uprawnienie powinno być zrealizowane (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 1998 r., I CKN 429/97, LexPolonica nr 330282). Aktualne zatem pozostaje pytanie, czy mamy tu na myśli swobodę wykonawcy w określeniu właściwej stawki podatku, czy wskazanie zwolnienia z VAT dla danego towaru lub usługi zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego, czy też o swobodę co do uwzględnienia bądź nieuwzględnienia stawki VAT w cenie oferty.

Zasady wyliczania

Na tak postawione pytania należy w pierwszej kolejności odpowiedzieć, że wykonawca zobowiązany jest do uwzględnienia w cenie za wykonanie przedmiotu zamówienia publicznego należnego podatku od towarów i usług. Obowiązek taki wynika bezpośrednio z definicji ceny. Innymi słowy cena netto w przepisach o zamówieniach publicznych nie występuje. Ilekroć bowiem w ustawie prawo zamówień publicznych używa się pojęcia ceny, należy przez to rozumieć cenę brutto (art. 2 pkt 1 PZP). Podkreślenia wymaga również to, że to na wykonawcy (podatniku) ciąży obowiązek prawidłowego ustalenia stawki VAT w odniesieniu do dokonywanej transakcji. Stosownie do art. 103 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) podatnicy oraz inne podmioty wystawiające faktury są obowiązani, bez wezwania naczelnika urzędu skarbowego, do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, na rachunek urzędu skarbowego.
Kwestia wyliczenia podatku od towarów i usług związanego z zamówieniem publicznym pojawi się de facto na etapie przygotowania oferty, ponieważ cena, jaką wykonawca umowy o zamówienie publiczne powinien otrzymać od zamawiającego, wynikać będzie z oferty złożonej przez niego w postępowaniu. Oczywiście treść oferty musi odpowiadać specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), która z założenia ma być gwarancją jawności, przejrzystości i sprawnego przebiegu postępowania o zamówienie publiczne. Jeśli tak to na zamawiającym spoczywa obowiązek opracowania i przekazania zainteresowanym wykonawcom SIWZ spełniającej wskazane powyżej uwarunkowania. Na tej zasadzie szczególna dbałość powinna przyświecać zamawiającemu przy opisie sposobu obliczenia i przedstawiania ceny ofert, tym bardziej że cena jest jednym z najważniejszych kryteriów oceny ofert. Z tych względów celem części SIWZ obejmującej opis sposobu obliczania ceny jest:
● zapewnienie porównywalności ofert przez ujednolicenie sposobu wyceny stosowanego przez wszystkich wykonawców,
● dostarczenie zamawiającemu informacji o strukturze kosztów i powodach takiej, a nie innej ceny,
● umożliwienie rzetelnych (odpowiadających wykonanemu zakresowi) rozliczeń między zamawiającym a wykonawcą.



Weryfikacja stawki

Krajowa Izba Odwoławcza rozstrzygnęła, że zamawiający nie ma podstaw do weryfikacji wskazanej w ofercie stawki podatku VAT, a nadto jest on zobowiązany przyjąć ofertę bez względu na wysokość zastosowanych do obliczenia ceny oferty stawki VAT (por. wyr. KIO, z 9 marca 2009 r. KIO/UZP 203.219/09, LexPolonica nr 2074629). Skoro ustawa o podatku od towarów i usług stawkę VAT ustala w zależności od przedmiotu wykonywanej usługi, dostawy bądź roboty budowlanej. Co do zasady towary i usługi opodatkowane są stawką podstawową 23 proc. Ma ona charakter zasadniczy i powinna być stosowana również w sytuacji, gdy istnieją wątpliwości co do wysokości opodatkowania. Poza sporem pozostaje to, że wyjątki od tej reguły nie powinny być interpretowane rozszerzająco. Stawka podstawowa nie będzie miała jednakże zastosowania w sytuacji, gdy w ustawie lub w przepisach wykonawczych określono inną, obniżoną stawkę. Zastosowanie do danej czynności podlegającej opodatkowaniu właściwej stawki VAT następuje z mocy prawa. Oznacza to, że dana czynność opodatkowana jest według konkretnej stawki określonej w ustawie bądź przepisach wykonawczych niezależnie od tego, jaką stawkę zastosował podatnik.

Obowiązki podatnika

Równocześnie do obowiązków podatnika należy przyporządkowanie wykonywanej dostawy, usługi czy roboty do danej stawki VAT, co wynika m.in. z tego, iż wystawiając fakturę za wykonane zadanie, podatnik zobowiązany jest do wskazania w niej stawki wraz z kwotą podatku. Kształtuje to stosunek zobowiązaniowy wskazany w ordynacji podatkowej. Skoro określenie prawidłowej stawki VAT ciąży na wystawcy faktury – wykonawcy – to ciąży na nim również odpowiedzialność za prawidłowe jej zastosowanie. Zatem to wystawca, a nie odbiorca faktury, decyduje o wysokości stawki i ponosi tego konsekwencje.
Wobec powyższego nie ma podstaw do weryfikacji przez zamawiającego wskazanych w ofertach stawek VAT. Zamawiający zobowiązany jest zatem przyjąć oferty bez względu na wysokość zastosowanych do obliczenia ceny stawek. Takie stanowisko jest tym bardziej zasadne, jeżeli zamawiający nie wskazał w SIWZ, która stawka, w jego ocenie, jest właściwa.
W sytuacji gdyby taki zapis znalazł się w treści SIWZ, wykonawcy już na tym etapie postępowania mieliby możliwość jej weryfikacji. Brak weryfikacji przez zamawiającego zastosowanych do obliczenia zaoferowanych cen stawek VAT nie może przy tym prowadzić do manipulacji wysokością stosowanej stawki w celu obniżenia ceny oferty.
Z kolei w innym równie istotnym wyroku KIO uznała, że przepisy prawa zamówień publicznych nie nakładają na zamawiającego takiego obowiązku i nie przyznają mu wprost stosownego uprawnienia. Jednocześnie żaden z przepisów nie zakazuje zamawiającemu wskazania stawki podatku, jeżeli na etapie przygotowywania postępowania dysponuje taką wiedzą (por. wyr. KIO z 17 marca 2009 r. KIO/UZP 236,254, 255/09, LexPolonica nr 2084329).
Odrzucenie oferty
Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli:
● jest niezgodna z ustawą,
● jej treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia,
● jej złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
● zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia,
● została złożona przez wykonawcę wykluczonego z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia lub niezaproszonego do składania ofert,
● zawiera błędy w obliczeniu ceny,
● wykonawca w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia nie zgodził się na poprawienie omyłki polegające na niezgodności oferty ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia,
● jest nieważna na podstawie odrębnych przepisów.
Ograniczenia dla zmian
Możliwość modyfikacji specyfikacji istotnych warunków zamówienia jest ograniczona do:
● okoliczności – możliwa jest w szczególnie uzasadnionych wypadkach,
● czasu – dokonać można jej tylko przed upływem terminu na składanie ofert,
● zakresu modyfikacji – nie wszystkie elementy specyfikacji istotnych warunków zamówienia są możliwe do zmodyfikowania.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 759 z późn. zm.).