Zmiany ustawowe przyznają marszałkom województw większe uprawnienia do tworzenia i realizowania regionalnych programów ochrony środowiska, a także udostępniają im środki na ten cel. Mamy więc do czynienia z przykładem delegowania uprawnień na niższy szczebel zarządzania wraz z dostępem do środków, które dotychczas pozostawały w większości w gestii władz centralnych. Znowelizowana ustawa o finansach publicznych wprowadza dodatkowo wartościowe instrumenty finansowe, które pozwalają Narodowemu Funduszowi udostępniać środki nie tylko na pożyczki, ale też na dotacje wojewódzkim funduszom ochrony środowiska. To postęp w porównaniu do dotychczas stosowanych rozwiązań. W konsekwencji obecnie możemy udostępniać środki nie tylko na wsparcie projektów infrastrukturalnych, takich jak kanalizacja czy oczyszczalnie ścieków, ale również na inne działania służące ochronie środowiska w wymiarze lokalnym, np. edukacyjne. Paradoks dotychczas obowiązującego systemu polegał na tym, że obszary wymagające szczególnej ochrony miały najmniej środków na ten cel. Przykładem jest województwo podlaskie, które z powodu słabo rozwiniętego przemysłu dysponowało stosunkowo niewielkimi środkami – zbyt małymi, by pokryć lokalne potrzeby ochrony środowiska. Z konieczności ubiegali się więc o pozyskanie dotacji w NFOŚiGW. Obecnie regionalne projekty mogą być wspierane przez władze województwa. Pamiętajmy, że w efekcie wspomnianej zmiany przepisów rozwiązaniu uległy powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska. Jest to ważny element poprawy finansowania działań prośrodowiskowych.

2 Beneficjenci realizujący lokalnie dotowane projekty środowiskowe skarżyli się na skomplikowane procedury transferu funduszy. Czy teraz się to zmieni?
Nowe przepisy umożliwiają NFOŚiGW nawiązanie lepszej niż dotychczas współpracy z bankami komercyjnymi. Dają nam uprawnienia do wchodzenia w trójstronną współpracę między Funduszem, bankami komercyjnymi i beneficjentami na zasadach satysfakcjonujących wszystkie strony, co nie było tak oczywiste do tej pory. Dotychczas NFOŚiGW dopłacał do oprocentowania kredytów i w efekcie nasze relacje z beneficjentami rozciągały się na długie lata spłat kredytu. Teraz możemy udzielać dopłat do kwot kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Po zrealizowaniu inwestycji jednorazowo dopłacamy do kredytu, co skutkuje umorzeniem części kwoty kredytu. Ponadto wcześniej ogłaszaliśmy przetarg na pośrednictwo banków w udzielaniu kredytów preferencyjnych, a teraz przepisy dają nam możliwość szerokiej rekrutacji oddziałów wielu banków. Znowelizowane przepisy umożliwiają nam również bardziej efektywne zarządzanie środkami pozostającymi w naszej dyspozycji. Wcześniej zdarzało się, że traciliśmy płynność finansową na koncie podstawowym Funduszu, choć na subfunduszach pozostających w naszej dyspozycji spoczywały ogromne sumy. W konsekwencji byliśmy zmuszeni zaciągać z tego tytułu kredyty w bankach, a nie mogliśmy skorzystać ze środków znajdujących się w subfunduszach. Od początku roku subfundusze zostały zlikwidowane, a ich miejsce zajęły wieloletnie zobowiązania. Takie rozwiązanie daje nam pewność dostępu do środków na wykonanie zobowiązań kilkuletnich. Możemy wykorzystywać je do zarządzania płynnością finansową Funduszu oraz do udzielania pożyczek na przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska.



3 Jakie jest znaczenie tych zmian dla samorządów i lokalnych projektów ekologicznych?
Szybko rośnie liczba kwot wypłacanych przez Fundusz na takie projekty. W minionych dwóch latach kwoty wypłat wzrosły aż blisko o 85 proc. – w 2007 roku Fundusz wypłacił ok. 3 mld zł, a w minionym roku aż 5,5 mld zł. W bieżącym roku planujemy wypłacić ponad 7 mld zł. Równocześnie zobaczymy wreszcie efekty ekologiczne naszych pożyczek i dotacji – uruchomione zostanie ponad 100 nowych lub zmodernizowanych oczyszczalni ścieków w dużych i średnich miastach Polski. Zrealizowanych też zostanie osiem pierwszych projektów w zakresie gospodarki odpadami. Obecnie przyjmuje się, że efektywna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych powinna obsługiwać co najmniej 150 tys., a najlepiej powyżej 300 tys. osób emitujących odpady na obszarze regionu lub znacznej jego części. W gospodarce odpadami bardzo ważny jest efekt skali – im większa instalacja, tym mniejszy jest jednostkowy koszt przetworzenia jednej tony odpadów. Zakończone zostaną także projekty dotowane z unijnego budżetu na lata 2004–2006. Z kolei w 2011 roku do użytku oddana zostanie gigantyczna inwestycja, rozbudowywana i zmodernizowana oczyszczalnia ścieków dla Warszawy. Jej wybudowanie da największy od dziesięciu lat efekt ekologiczny w całej Europie, a Warszawa – jako ostatnia ze stolic państw unijnych – przestanie zrzucać ścieki pochodzące od ok. 700 tys. mieszkańców stolicy do Wisły. Oznacza to, że presja na środowisko wodne bardzo się zmniejszy, a w zakresie oczyszczania ścieków Polska osiągnie średni, europejski poziom.



4 Czy nowe rozwiązania prawne wpłyną pozytywnie na jeszcze skuteczniejszą pracę Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej?
Znowelizowana ustawa o finansach publicznych zniosła instytucjonalne fundusze celowe. Pozostały konta bankowe należące do budżetu państwa, które znajdują się w dyspozycji poszczególnych resortów. Ze względu na to, że NFOŚiGW odgrywa ważną rolę w finansowaniu ochrony środowiska i transferu funduszy unijnych na ten cel, nie został on zlikwidowany, lecz przekształcony w państwową osobę prawną. Zmiana statusu Funduszu jest dla nas okazją do przejrzenia i poprawy regulacji wewnętrznych. Konieczność zatrudnienia pracowników w Funduszu jako osobie prawnej wykorzystaliśmy do reformy systemu wynagrodzeń, której celem jest ściślejsze powiązanie podstawowej płacy danego pracownika z jego wydajnością. Tę migrację poprzedziliśmy wartościowaniem stanowisk pracy. Z pomocą wyspecjalizowanych doradców na nowo określiliśmy hierarchię stanowisk w Funduszu, możliwe ścieżki awansów i rozwój kompetencji oraz zaangażowania, od których awanse, a także wysokość wynagrodzenia zależą. Przy pracach reorganizacyjnych wzorowaliśmy się na najlepszych praktykach służby cywilnej. Dodatkowo wprowadzamy system rocznych ocen pracowniczych. Menedżerowie ustalają swoim pracownikom cele do osiągnięcia w 2010 roku i potem na tej podstawie będą ich oceniać na początku 2011 roku. Najważniejszy w tym procesie będzie stały przepływ informacji między menedżerami a podległymi im pracownikami. Dzięki temu pracownicy będą otrzymywali cenne wskazówki co do kierunków swojego rozwoju. Menedżerowie będą zaś mieli okazję do nagradzania indywidualnych osiągnięć i skuteczniejszego motywowania swoich podwładnych.
5 Jaki wpływ będą miały zmiany zachodzące w Funduszu na beneficjentów, w tym samorządy realizujące dotowane projekty prośrodowiskowe?
Fundusz świadczy usługi i dąży do tego, by podmioty korzystające z nich były zadowolone z ich jakości. W grudniu 2009 r. badania przeprowadzone na zlecenie NFOŚiGW, a dotyczące satysfakcji naszych wnioskodawców i beneficjentów pokazały, że im dłużej trwa współpraca beneficjenta z Funduszem, tym bardziej docenia on kompetencje naszych pracowników. Dodatkowo ostatnio uruchomiliśmy Klub NFOŚiGW. Co dwa tygodnie spotykamy się, by w swobodniejszej atmosferze i przy udziale partnerów zewnętrznych porozmawiać o istotnych problemach w zakresie ochrony środowiska. Wprawdzie NFOŚiGW jest instytucją publiczną, ale jego praktyka działania nie musi zasadniczo różnić się od dobrych praktyk znanych z organizacji biznesowych.