Samorządy dostały koło ratunkowe, które pozwala im w czasie epidemii odwlec załatwianie spraw administracyjnych. Bez tego groziłyby im grzywny lub odszkodowania.
Kodeks postępowania administracyjnego z 14 czerwca 1960 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 256; dalej k.p.a.), a także ordynacja podatkowa z 29 sierpnia 1997 r. – (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 285) jednoznacznie wskazują, że sprawy administracyjne mają być załatwiane niezwłocznie, o ile nie wymagają postępowania wyjaśniającego lub nie są szczególnie skomplikowane. Niedochowanie terminu może skutkować wielorakimi konsekwencjami, np. wymierzeniem grzywny przez organ wyższego stopnia (np. w przypadku pozwoleń na budowę) lub sąd administracyjny albo odszkodowaniem dochodzonym w trybie powództwa cywilnoprawnego.
Nie bez znaczenia jest też to, że terminy określone w przepisach administracyjnych wiążą także strony postępowania, a niedopełnienie przez nich na czas określonych czynności (np. wniesienia odwołania czy zażalenia) skutkuje istotnymi konsekwencjami procesowymi.
W obliczu epidemii koronawirusa organy administracji publicznej nie są jednak w stanie dochować ustawowych terminów chociażby z uwagi na ograniczenie liczby pracowników w urzędzie czy trudności w przeprowadzaniu czynności dowodowych. Nie są też w stanie dochować ich także strony, np. wskutek obaw o zakażenie wirusem po wizycie w siedzibie organu czy placówce pocztowej. Ustawodawca dostrzegł te trudności i próbuje je rozstrzygnąć w nowelizacji specustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, która została przyjęta przez Sejm 28 marca br. (druk sejmowy 299).

Co się zmieni

Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 nowelizacji specustawy w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych w postępowaniach administracyjnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres. Zasada ta dotyczy także innych postępowań, w których organy administracji publicznej mogą brać udział, lub które prowadzą, tj.:
  • postępowań sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
  • postępowań egzekucyjnych,
  • postępowań karnych,
  • postępowań karnych skarbowych,
  • postępowań w sprawach o wykroczenia,
  • postępowań i kontroli prowadzonych na podstawie ordynacji podatkowej,
  • kontroli celno-skarbowych,
  • postępowań w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 847; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 284),
  • innych postępowań prowadzonych na podstawie ustaw.
wAŻNE Zgodnie z par. 1 rozporzą dzenia ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. poz. 491) stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 trwa od 20 marca 2020 r. do odwołania.
Oznacza to, że organy publiczne zostają zwolnione z konieczności dochowania ustawowych terminów dla spraw administracyjnych, w szczególności określonych w art. 35 kodeksu postępowania administracyjnego. Nie muszą też analizować, czy okres epidemii koronawirusa uzasadnia niewliczanie terminów opóźnień jako spowodowanych przyczynami niezależnymi od organu (art. 35 par. 5 k.p.a.) ani też czy stanowi przyczynę zwłoki uzasadniającą konieczność zawiadomienia strony o nowym terminie załatwienia sprawy (art. 36 k.p.a.).
Potwierdza to art. 15zzs ust. 10 specustawy wskazujący, że w powyższym okresie:
  • przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie lub kontrolę, do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie nie stosuje się;
  • organom lub podmiotom prowadzącym odpowiednio postępowanie lub kontrolę nie wymierza się kar, grzywien ani nie zasądza się od nich sum pieniężnych na rzecz skarżących za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych przepisami prawa.
W konsekwencji zaprzestanie przez organ czynności w ramach postępowania lub kontroli nie będzie skutkowało bezczynnością/przewlekłością organu ani też naruszeniem prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 15zzs ust. 11).
Co istotne, jak wskazuje art. 15zzs ust. 8 nowelizacji specustawy, zawieszenie lub nierozpoczęcie biegu terminów odnosi się także do:
  • spraw załatwianych milcząco;
  • innych spraw, w których brak wyrażenia przez organ sprzeciwu, wydania decyzji, postanowienia albo innego rozstrzygnięcia uprawnia stronę lub uczestnika postępowania do podjęcia działania, dokonania czynności albo wpływa na zakres praw i obowiązków strony lub uczestnika postępowania;
  • wyrażenia przez organ stanowiska albo wydania interpretacji indywidualnej, z wyjątkiem interpretacji indywidualnej, o której mowa w ordynacji podatkowej.

Działalność nie zamiera

Wstrzymanie i zawieszenie biegu terminów nie oznacza jednak, że organy administracji publicznej nie mogą wykonywać swoich zadań. Nowelizacja specustawy wprowadza bowiem określone ograniczenia w tym zakresie, wskazując w art. 15zzs ust. 9, że w omawianym okresie „organ lub podmiot może z urzędu wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania, zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko albo wydać interpretację indywidualną”. Oznacza to, że organ będzie mógł wydać zarówno decyzję na wniosek, jak i z urzędu, chociaż z urzędu będzie mógł wydać jedynie taką, która w całości uwzględnia żądanie strony lub uczestnika postępowania.
Niezależnie od wstrzymania i zawieszenia biegu terminów organ administracji publicznej będzie mógł podejmować czynności w ramach postępowań administracyjnych oraz przeprowadzać kontrole (art. 15 zzs ust. 7), choć nie powinien przeprowadzać rozpraw administracyjnych (art. 15zzs ust. 6).
wAŻNE Wstrzymaniu i zawieszeniu nie podlegają terminy związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Uprawnienia stron

Nie tylko terminy narzucone przez ustawodawcę organom podlegają wstrzymaniu lub zawieszeniu. W czasie zostają przesunięte także terminy narzucone stronom postępowań, tj. m.in. takie, „od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem”, „do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki” oraz terminy „zawite, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony” (art. 15 zzr).