Delegowanie sędziów, wstrzymanie terminów, zaostrzenie kar. Co jeszcze zmieni tarcza antykryzysowa?

Sejm uchwalił tę obszerną nowelizację w nocy z piątku na sobotę. Większość nowych przepisów dotyczy rozwiązań gospodarczych - zapewnienia płynności finansowej przedsiębiorstw oraz dochodów pracowników. Część propozycji odnosi się do kwestii sądownictwa oraz służb podległych MSWiA.

"Celem działań resortu sprawiedliwości jest zapewnienie funkcjonowania sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych w szczególnych warunkach związanych z przeciwdziałaniem epidemii" - podkreśliło w niedzielnym komunikacie Ministerstwo Sprawiedliwości.

Nowelizacja wprowadza także zmiany, dotyczące funkcjonowania niektórych służb mundurowych. Przepisy mają m.in. umożliwić wprowadzenie pracy zdalnej funkcjonariuszy i usprawnić przebieg interwencji podejmowanych przez te służby. Nowela rozszerza zakres przypadków, w których wobec skazanego można zastosować dozór elektroniczny oraz umożliwienie udzielania przez sąd penitencjarny przerw w karach w wyjątkowych sytuacjach, gdy jest to niezbędne dla ograniczenia ryzyka epidemii w zakładzie karnym.

Jednym z głównych celów zmian jest zapewnienie możliwości rozpatrywania spraw pilnych. Dlatego wprowadzono rozwiązania polegające na umożliwieniu powierzenia wykonywania zadań niecierpiących zwłoki innemu sądowi; uproszczony został także tryb delegowania sędziów do innego sądu. Nowelizacja szczegółowo określa rodzaj spraw, które uznaje się za pilne. Są to m.in. sprawy dotyczące nieletnich, przemocy w rodzinie czy o tymczasowe aresztowanie.

Ostatecznie w nowelizacji nie znalazły się zaś pierwotnie proponowane zmiany w Kodeksie postępowania karnego wprowadzające - w ramach środka zapobiegawczego - zastosowanie wobec podejrzanego lub oskarżonego zakaz opuszczania lokalu; w śledztwie ten środek miał stosować prokurator. Propozycja ta została jednak uchylona rządową autopoprawką z 27 marca br.

Nowela reguluje bieg terminów procesowych w czasie zagrożenia koronawirusem. W ramach tego przewidziano wstrzymanie nierozpoczętego i zawieszenie rozpoczętego biegu terminów z prawa cywilnego, od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem, wstrzymanie terminów przedawnienia karalności oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i wykroczenia. Odnosi się to też do terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych, w tym sądowo-administracyjnych, postępowaniach egzekucyjnych, karnych, karno-skarbowych, w sprawach o wykroczenia, administracyjnych i egzekucyjnych w administracji. "W okresie epidemii nie będzie można wykonywać eksmisji z mieszkań" - podkreśla MS.

W odniesieniu do Kodeksu karnego zaostrzono kary za narażenie innych osób na zakażenie groźnymi chorobami. Obecnie przepisy stanowią, że osoba, która wie, że jest zarażona wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Zaś osoba wiedząca, iż jest dotknięta chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, która naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega karze do roku więzienia.

Według nowego zapisu, osoba narażająca inną na zarażenie HIV, ma podlegać karze pozbawienia wolności do 8 lat, natomiast osoba narażająca bezpośrednio inną osobę na zarażenie np. chorobą zakaźną, ma podlegać karze do 5 lat więzienia, a jeśli narazi na zarażenie wiele osób, będzie jej grozić nawet do 10 lat więzienia.

Zwiększony został także wymiar kary za stalking. Obecnie za uporczywe nękanie innej osoby i wzbudzanie u niej poczucia zagrożenia grozi do 3 lat więzienia, zaś jeśli doprowadza to do próby samobójczej, to do lat 10. Po zmianie ma to być odpowiednio - do 8 i do 12 lat więzienia.

Zmiany dotyczą również więziennictwa. Nowelizacja wprowadza możliwość czasowej przerwy w karze, która byłaby orzekana przez sądy penitencjarne wyłącznie na wniosek dyrektora zakładu karnego. Zmiany te mogłyby objąć osoby odbywające karę pozbawienia wolności za tzw. drobniejsze czyny przestępcze, zagrożone karą do 3 lat więzienia. Sprzeciw od przerwy w karze będzie mógł wnieść prokurator.

Inną z ważnych zmian jest rozszerzenie zakresu kar odbywanych w dozorze elektronicznym. Podwyższona - do 18 miesięcy - zostaje górna granica orzeczonych kar lub sumy kar pozbawienia wolności, warunkującej możliwość odbycia kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Obecnie system dozoru elektronicznego stosowany jest do kar w wymiarze do jednego roku pozbawienia wolności. "Po wprowadzonych zmianach liczba osób kwalifikujących się do dozoru, a jeszcze nie objętych tym rodzajem odbywania kary, może wzrosnąć teoretycznie do około 12 tys. osób. W każdym przypadku decyzja należy do sądu penitencjarnego" - zaznacza MS.

Uchwalone przepisy przewidują też, że w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanie epidemii zajęte przedmioty mające znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego, można nieodpłatnie przekazać podmiotom leczniczym, PSP, Siłom Zbrojnym RP, policji, SG oraz instytucjom państwowym i samorządowym. Postanowienie o nieodpłatnym przekazaniu przedmiotów ma wydawać prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia sąd.

Nowelizacja zakłada, że naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji będą stwierdzane w szczególności na podstawie ustaleń policji i innych służb państwowych lub uprawnionych podmiotów. W związku z takim naruszeniem państwowy powiatowy inspektor sanitarny może nałożyć karę administracyjną w wysokości do 30 tys. zł.

W celu przeciwdziałania zakażeniom koronawirusem do wykonywania pracy zdalnej skierowani mogą zostać też funkcjonariusze: Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SOP, PSP, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej i ich rodziny.

Umożliwiono policji wykonywanie jej ustawowych uprawnień także w stosunku do osób zdrowych, które pozostawały w styczności z osobami chorymi na choroby zakaźne, i które podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu. Uprawnienia te nie będą obejmowały m.in. czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz niejawnego nadzoru. Przyjęte zmiany zobowiązują przy tym do usunięcia lub zniszczenia wszystkich informacji, w tym danych osobowych, uzyskanych w trakcie realizacji tych czynności w terminie jednego miesiąca po upływie obowiązywania specustawy.

Zgodnie z nowelizacją Komendant Główny Policji będzie mógł w okresie obowiązywania specustawy wprowadzić pełnienie służby w systemie skoszarowanym, co ma zapewnić sprawną i prawidłową realizację zadań.

Stworzono podstawę prawną do wyznaczenia nowego terminu przeprowadzenia konkursu na aplikację uzupełniającą sędziowską, jeśli nie będzie możliwe jego przeprowadzenie w terminie pierwotnym, przyznano też dodatkowe uprawnienia urlopowe pracownikom, którzy przygotowują się do egzaminów adwokackiego i radcowskiego, po odwołaniu tych egzaminów w pierwotnym terminie. "Dla zapewnienia działania w warunkach epidemii oraz dbania o zdrowie i życie przedstawicieli zawodów prawniczych przewidziano dla organów ich samorządów możliwość głosowania zdalnego" - dodał resort sprawiedliwości.