Już nie tylko sędziowie i prokuratorzy, ale i aplikanci sędziowscy i prokuratorscy oraz asesorzy będą mogli posiadać wyłącznie jedno obywatelstwo – polskie. Odpowiednie zmiany w ustawie o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1042 ze zm.) przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości.
Zgodnie z projektowanymi regulacjami aplikanci, którzy zdali egzamin sędziowski lub prokuratorski, będą składać – pod rygorem odpowiedzialności karnej – oświadczenie o posiadaniu wyłącznie jednego obywatelstwa. Osoby niespełniające tego wymogu nie zostaną dopuszczone do wykonywania funkcji asesora sędziowskiego lub prokuratorskiego. W przypadku braku możliwości powołania na wolne stanowisko asesorskie z powodu posiadania również paszportu innego państwa, aplikant będzie musiał zwrócić stypendium.
Projektowane przepisy dotyczyć będą jednak tylko prawników, którzy rozpoczną naukę w Krajowej Szkole po wejściu w życie nowych regulacji. Osoby, które już teraz są na aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej, w chwili otrzymania propozycji objęcia stanowiska asesorskiego będą musiały złożyć do Krajowej Rady Sądownictwa wniosek o wyrażenie zgody na zajmowanie tego stanowiska pomimo posiadania obywatelstwa innego państwa.
Z kolei osoby z podwójnym paszportem, które zdały egzamin w ubiegłym roku, będą musiały wystąpić do KRS w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy. KRS, która będzie miała na podjęcie decyzji dwa miesiące, ma brać pod uwagę „okoliczności związane z nabyciem obywatelstwa oraz konsekwencje wynikające z jego zrzeczenia się”. Z tym, że od uchwały KRS w przedmiocie zgody lub jej braku, odwołanie nie będzie przysługiwało.
W razie odmowy zainteresowany nie będzie mógł zostać mianowany na stanowisko asesora, chyba że w terminie dwóch miesięcy przedstawi dokumenty potwierdzające czynności zmierzające do zrzeczenie się obywatelstwa innego kraju.
Tak samo jak w przypadku rozwiązań dotyczących sędziów i prokuratorów z dwoma paszportami wątpliwości budzi zarówno brak jasnych kryteriów, jakimi ma się kierować KRS podejmując decyzję o wyrażeniu zgody lub nie, a także brak możliwości odwołania. Zwłaszcza z punktu widzenia konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania.