Subskrybuj nas na Youtube
Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość. W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania. Warto pamiętać, iż w często spotykanych sprawach dotyczących najmu i dzierżawy – o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy. W sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu oblicza się, przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości. Z kolei w sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi suma wierzytelności. Jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza.
Obowiązkiem powoda jest także wskazanie numeru (NIP lub KRS) powoda. Wyłącznie w sprawach gospodarczych obowiązkiem powoda jest wskazanie adresu poczty elektronicznej, bądź złożenie oświadczenia, że się takiego adresu nie posiada. Numer PESEL pozwanego będącego osobą fizyczną można wskazać, jeśli jest znany, jeśli nie – niekonieczne jest wskazanie danych umożliwiających ustalenie tego numeru przez sąd. Pozew może zawierać ponadto wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda. Pozew może zawierać wnioski dowodowe, a w przypadku spraw gospodarczych wręcz musi (art. 4588 kpc), na okoliczność każdego ze wskazanych w nim faktów. Zważając na całokształt przepisów dotyczących postępowania dowodowego oraz na nowe przepisy dotyczące organizacji rozprawy, dopuszczalność zgłoszenia dowodów w pozwie przekształca się w powinność.
Braki formalne pozwu
Jeśli pozew dotknięty jest brakami formalnymi lub nie uiszczono od niego opłaty, sąd wezwie do ich usunięcia w terminie tygodniowym. Do najważniejszych braków formalnych pozwu, bez których nie można nadać sprawie dalszego biegu, należy zaliczyć: brak podpisu pod pozwem, niewskazanie adresu pozwanego lub niedokładne określenie strony pozwanej (np. brak imienia pozwanego pracownika). Typowym spotykanym w praktyce sądowej brakiem formalnym pozwu jest niedołączenie odpisu pozwu lub załączników. Brak usunięcia braków formalnych lub fiskalnych skutkuje zwrotem pozwu.
Zarządzenie o zwrocie pozwu z powodu nieusunięcia braków formalnych nie wyklucza szansy na rozpoznanie powództwa przedsiębiorcy. Jeśli uważa on, że braki zostały usunięte, może złożyć zażalenie. Jeśli firma wie, że nie spełniła żądania sądu w terminie 7 dni, który ma na złożenie wniosku o uzasadnienie zarządzenia lub następnie w terminie do złożenia zażalenia, powinna usunąć brak, o który była wzywana i zwrócić się jednocześnie do sądu o niezwracanie faktycznie pozwu i rozpoznanie sprawy. W takiej sytuacji sąd nie zwróci pozwu, tylko po upływie terminu do wniesienia zażalenia wpisze sprawę pod nowy numer w repertorium i nada jej bieg. Przekraczając termin do usunięcia braków, należy jednak mieć na względzie fakt, iż w takiej sytuacji datą wniesienia pozwu będzie data usunięcia braku formalnego, co w niektórych sprawach może spowodować, iż upłynie termin przedawnienia. Inny tryb obowiązuje, gdy pozew składany jest przez adwokata lub radcę prawnego. Jest wówczas zwracany bez wezwania o usunięcie braków, pełnomocnik jest jednak informowany o brakach i może je usunąć w terminie tygodniowym, składając ponownie pozew (art. 1301a kpc).
Pozew sporządzony może zostać w dowolnej formie – najczęściej jest to wydruk komputerowy. Korzystanie z szablonów nie jest konieczne, ale zwykle wygodne, ponieważ dostępne są one powszechnie (np. na licznych stronach internetowych).
Opłaty od pozwu i innych pism
Warunkiem nadania biegu sprawie z powództwa przedsiębiorcy jest prawidłowe opłacenie pozwu. Zasady opłacania pozwów uległy korekcie na mocy tej samej ustawy, którą zmieniono kodeks postępowania cywilnego, ale weszły w życie 21 sierpnia 2019 r.
Przy wnoszeniu pozwu tak w postępowaniu uproszczonym, jak i zwykłym od 21 sierpnia 2019 r. obowiązuje opłata stała zależna od wartości przedmiotu sporu (WPS):
1) do 500 zł – w kwocie 30 zł;
2) ponad 500 zł do 1 500 zł – w kwocie 100 zł;
3) ponad 1 500 zł do 4 000 zł – w kwocie 200 zł;
4) ponad 4 000 zł do 7 500 zł – w kwocie 400 zł;
5) ponad 7 500 zł do 10 000 zł – w kwocie 500 zł;
6) ponad 10 000 zł do 15 000 zł – w kwocie 750 zł;
7) ponad 15 000 zł do 20 000 zł – w kwocie 1 000 zł. Dopiero gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 20 000 zł, opłata wynosi 5% tej wartości.
Od 21 sierpnia 2019 r. oprócz opłat za wniesienie pozwów zmieniły się także inne opłaty, w tym opłaty kancelaryjne. Nie wszystkie opłaty wzrosły. Niektóre procesy przedsiębiorca przeprowadzi taniej. Obniżki opłat dotyczą spraw o „usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym”, gdzie wprowadzono górną granicę opłaty w kwocie 2000 zł, gdy WPS lub WPZ przekroczą 40 000 zł (art. 13 c uksc4). Identyczne górne granice opłat istnieją teraz w sprawach o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji. Nowością jest obniżenie opłat dla tych powodów, którzy przed wytoczeniem powództwa wzięli udział w mediacji lub złożyli wniosek do konsumenckiego sądu polubownego. Opłata ulega obniżeniu o 2/3, nie więcej niż o 400 zł (art. 13e uksc). Na podstawę do obniżenia opłaty powołać się należy w pozwie.
Istotna podwyżka opłat nastąpiła w postępowaniach pojednawczych. Jest to ten rodzaj postępowań, w których przedsiębiorca próbuje doprowadzić do ugody bez konieczności składania pozwu. Do 21 sierpnia 2019 r. zawezwanie do próby ugodowej kosztowało 40 zł lub 300 zł w zależności od tego, czy WPS przekraczał 10 000 zł. Obecnie jest to 1/5 opłaty od pozwu (art. 19 ust. 3 pkt 3 uksc).
Zamiast 40 zł za zażalenie podlegające opłacie stałej (dotyczące grzywien i należności świadków, biegłych, mediatorów, kuratorów czy wyłączenia sędziego) płaci się teraz 100 zł (art. 22 uksc). Identyczny wzrost opłaty dotknął wnioski składane w postępowaniu nieprocesowym, od których nie pobiera się innych opłat, środki odwoławcze w sprawach wszczynanych z urzędu i wnioski o zabezpieczenie dowodu (art. 23 uksc). 4 Ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 785; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1815);. zwana dalej: uksc.
Po zmianach więcej płacą także przedsiębiorcy, składając wnioski w postępowaniu wieczystoksięgowym. Wszystkie opłaty stałe związane z wpisami w księgach wieczystych rosną z 60 na 100 zł (art. 44 ust. 1 uksc) oraz wnioski z zakresu prawa spadkowego, za które teraz płaciło się 50 zł (art. 49 ust. 1 uksc). Inaczej ustalane są opłaty od wniosków o zabezpieczenie roszczenia pieniężnego składanego przed złożeniem pozwu. Zamiast 100 zł, jak było dotąd, przedsiębiorca płaci 1/4 opłaty od pozwu z możliwością zaliczenia tej wpłaty na opłatę od pozwu (art. 69 uksc).
Sankcją za naruszenie ustaleń wynikających z nowej instytucji procesowej, jaką jest plan rozprawy, jest konieczność uiszczenia po 100 zł (od każdej osoby) od wniosku o wezwania świadka, strony lub biegłego (art. 34a ust. 1 uksc). Dodatkowe 200 zł zapłaci strona, która domaga się przesłuchania świadka, którego będzie trzeba przymusowo sprowadzić (art. 34 ust. 2 uksc).
Od 21 sierpnia br. zmieniły się zasady uiszczania opłat kancelaryjnych, czyli tych wszystkich opłat, które przedsiębiorca płaci za dokumenty wydawane mu na podstawie akt sądowych. Wprowadzono opłaty ryczałtowe i za wszystkie dokumenty z poświadczeniem sądu zapłacić trzeba obecnie minimum 20 zł. Za tę kwotę przedsiębiorca dostanie 10 stron dokumentu (art. 77 ust. 1 uksc). Dotąd było to 6 zł za każdą stronę. Minimalna opłata za kopię dokumentu z akt wynosi teraz również 20 zł. Opłatę nalicza się za każde kolejne rozpoczęte 20 stron wydanej kopii (art. 78 uksc). 20 zł kosztuje obecnie płyta z zapisem dźwięku lub dźwięku i obrazu z rozprawy (art. 77 ust. 1a). Nie ma natomiast obecnie konieczności uiszczenia opłaty od pierwszego wniosku o wydanie wyroku czy postanowienia kończącego sprawę z klauzulą wykonalności (art. 77a uksc), ale tylko gdy przedsiębiorca był powodem. Natomiast jeśli przedsiębiorca został pozwany i wygrał sprawę na skutek oddalenia powództwa, nie otrzyma jednak darmowej klauzuli na orzeczenie, zasądzając na jego rzecz koszty procesu i zapłacić będzie musiał za to 20 zł.
Zwolnienie od kosztów, wyjątkowo, także przysługuje przedsiębiorcy
Wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych przedsiębiorca musi złożyć oświadczenie według ustalonego wzoru, którym wykaże zasadność swojego żądania. Oświadczenie, którego wzór otrzymać można w każdym sądzie lub pobrać ze stron internetowych sądów, obejmować musi szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Zwolnienie teoretycznie może uzyskać także przedsiębiorca – osoba prawna. Do 21 sierpnia 2019 r. taka osoba prawna musiała wykazać, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych. Po zmianie przepisów uzyskanie zwolnienia przez spółki handlowe nawet znajdujących się w tragicznej sytuacji finansowej stało się w większości przypadków nieosiągalne, ponieważ wymaga to wykazania, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.
Pozew wzajemny
Możliwość wniesienia pozwu przeciwko przeciwnikowi istnieje, gdy firma wcześniej zostanie pozwana. Składa się wówczas powództwo wzajemne, które jest dopuszczalne w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy roszczenie wzajemne pozostaje w związku z roszczeniem powoda, a po drugie, gdy roszczenie pozwanego nadaje się do potrącenia z roszczeniem powoda. Powództwo wzajemne dopuszczalne jest w sprawach cywilnych i z zakresu prawa pracy. Warto pamiętać, że w tym drugim przypadku w sprawach pracowniczych, w myśl art. 91 kp, ogranicza jednak możliwość potrącenia przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności pracownika tylko do tych sytuacji, w których wyraził on na to zgodę. Ograniczenia te dotyczą wyłącznie szeroko rozumianego wynagrodzenia za pracę. Możliwość dokonania potrącenia z roszczeniem pracownika należałoby zatem rozpatrywać w każdym przypadku, przy uwzględnieniu charakteru roszczenia pracownika. Najczęściej nie będzie to jednak konieczne, bo podstawy do wniesienia powództwa wzajemnego nie muszą występować łącznie. Związek z roszczeniem powoda w sprawach pracowniczych będzie zwykle wystarczał, aby powództwo wzajemne było uprawnione. W sprawach wykazania tego związku wystarczy zaś to, że roszczenie pracodawcy będzie wynikało ze stosunku pracy lub dotyczyło roszczeń z nim związanych. Ta okoliczność eliminuje jednak pewną grupę roszczeń pracodawcy. Sąd pracy rozpoznać może bowiem tylko takie sprawy, które podlegają jego właściwości. Innych roszczeń niewynikających ze stosunku pracy pracodawca dochodzić może od pracownika wyłącznie przed sądem cywilnym.
Przeszkoda do wniesienia powództwa wzajemnego może wystąpić w postępowaniu uproszczonym. Zgodnie z art. 5054 § 2 kpc, który nie zmienia się po 7 listopada 2019 r., powództwo wzajemne w postępowaniu uproszczonym jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy roszczenie w nim zgłoszone nadaje się również do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.
Od 7 listopada powództwo wzajemne można wytoczyć nie później niż w odpowiedzi na pozew, a jeżeli jej nie złożono – w sprzeciwie od wyroku zaocznego albo przy rozpoczęciu pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono albo na które wezwano pozwanego.
Warunki formalne, jakim odpowiadać musi powództwo wzajemne, są identyczne jak zwykłych pozwów. Pozew wzajemny wnieść należy do sądu pozwu głównego. Jeżeli jednak pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawa wszczęta była w sądzie rejonowym, sąd ten przekazuje całą sprawę sądowi właściwemu do rozpoznania powództwa wzajemnego (art. 204 § 2 kpc).
Jeśli powództwo wzajemne zostanie skutecznie zgłoszone, sąd przeprowadzi jedno postępowanie odnośnie roszczenia pozwu głównego i wzajemnego, i wyda jeden wyrok. Sąd wyrokując w sprawach z powództwa głównego i wzajemnego, musi jednak orzec o zasadności każdego powództwa – tak głównego, jak i wzajemnego. W przypadku stwierdzenia, że dane roszczenie jest uzasadnione w całości bądź w części, zasądza na rzecz każdego z powodów – głównego i wzajemnego – od strony przeciwnej stosowne kwoty (i ewentualnie oddala powództwo w pozostałej części).