Czy osobie, której odmówiono przyznania wizy krajowej, przysługuje odwołanie do sądu? Takie pytanie prejudycjalne skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Naczelny Sąd Administracyjny.
Sprawa dotyczy mężczyzny, który wystąpił do polskiego konsula o wydanie wizy krajowej, bo chciał podjąć w naszym kraju dwuletnie studia drugiego stopnia. Wiza krajowa uprawnia do wjazdu i ciągłego pobytu w Polsce (lub kilku pobytów następujących po sobie), trwających łącznie dłużej niż trzy miesiące. Okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć roku.
Urzędnik odmówił, a konsul podtrzymał wcześniejszą decyzję po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Skarżący złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. W odpowiedzi konsul wniósł o jej odrzucenie z uwagi na brak właściwości sądu administracyjnego. WSA zgodził się z nim i skargę odrzucił. Mężczyzna zaskarżył postanowienie sądu I instancji do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W odpowiedzi na skargę kasacyjną konsul ponownie wniósł o jej oddalenie. NSA zdecydował zadać TSUE pytanie prejudycjalne w tej sprawie.
Zgodnie z art. 5 pkt 4 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1302) sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach wiz wydawanych przez konsulów (zostaje wyłączona kontrola sądowa), ale ustawa przewiduje w tym względzie wyjątki. 4 marca 2019 r. w wyniku uwzględnienia orzeczenia TSUE z 13 grudnia 2018 r. w sprawie El Hassani wszedł bowiem w życie art. 5 pkt 4a prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który przyznaje prawo wniesienia skargi do sądu wtedy, gdy decyzja konsula dotyczy wizy Schengen. Wydawana jest ona cudzoziemcom, którzy zamierzają przebywać w Polsce lub państwach obszaru Schengen (w czasie jednego lub kilku wjazdów) do 90 dni w ciągu 180 dni. Okres ten jest liczony od daty pierwszego wjazdu.
Inne zasady dotyczą jednak wizy krajowej (długoterminowej). Decyzja konsula o odmowie wydania jej cudzoziemcowi zgodnie z przepisami krajowymi nie może być przedmiotem kontroli sądowej.
W ocenie sądu pytającego wyłączenie możliwości kwestionowania decyzji odmownej w postępowaniu przed sądem musi zostać ocenione z uwzględnieniem wytycznych wynikających z prawa unijnego. NSA nie jest pewien, czy prawo Unii wymaga ustanowienia takiego samego poziomu ochrony w stosunku do wiz krajowych (długoterminowych) jak do wiz Schengen. W ocenie sądu pytającego analogiczny poziom ochrony powinien zostać zapewniony w obu przypadkach. NSA nie jest jednak pewien, czy stanowisko to jest prawidłowe ze względu na istotne różnice w zakresie zasad proceduralnych związanych z wydawaniem wiz Schengen oraz wiz krajowych. Stąd konieczność skierowania pytania do TSUE.
Postanowienie iNSA z 4 listopada 2019 r. (sygn. II OSK 2470/19)