Nowelizacja ustawy Prawo własności przemysłowej: Co się zmieniło w zakresie wynalazków (patentów)

Co jest, a co nie jest wynalazkiem?

W szczególności doprecyzowano szereg rozwiązań, które w rozumieniu art. 28 ustawy nie są wynalazkami. Dotychczas za wynalazki nie uważano w szczególności odkryć, teorii naukowych (np. teorii względności Einsteina) i metod matematycznych (np. metoda szyfrowania), wytworów o charakterze jedynie estetycznym (np. wazon z motywem kwiatowym), planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej (np. sposób nauki szybkiego zapamiętywania) lub gospodarczej (np. sprzedawanie produktów na internetowym portalu aukcyjnym) oraz gier (np. układ planszy do gry), wytworów, których niemożność wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki (czyli perpetuum mobile), wytworów lub sposobów, których możliwość wykorzystania nie może zostać wykazana, lub wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego – w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki (np. różdżka), programów do maszyn cyfrowych (tzw. software) oraz sposobów przedstawiania informacji.

Po nowelizacji wyłączenie w postaci planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier zostało zastąpione zapisem analogicznym do art. 52(2c) KPE, tj. schematami, zasadami i metodami przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto dodano, że omówione wyłączone przedmioty nie stanowią wynalazku, jeżeli zgłoszenie dotyczy przedmiotów/działalności jako takich.

Większe szanse ochrony patentowej na gry

Nowelizacja stwarza większe możliwości na uzyskanie ochrony patentowej w kategorii gier. Z przepisów KPE wynika, że sposób oraz środki przeprowadzania reguł gry mogą mieć charakter techniczny, a jeśli są nowe i nieoczywiste to można je uznać za patentowalne. Oznacza to, że zastrzeżenia muszą dotyczyć co najmniej jednego środka technicznego, jak to miało miejsce w przypadku niedawno udzielonego europejskiego patentu na grę logiczną z ruchomą kulą w labiryncie. Do zastrzeganych elementów technicznych należały koncentryczne ruchome pierścienie labiryntu, ich położenie na podstawie urządzenia oraz połączenie ze sobą i źródłem zasilania, co łącznie stanowiło strukturę urządzenia o charakterze gry logicznej. Z kolei zasady gry (tj. zasada manewrowania kulką w labiryncie) były opisane poprzez działanie źródła zasilania urządzenia, które poruszało wspomniane pierścienie labiryntu względem siebie nad platformą, określając między nimi ścieżki dynamiczne umożliwiające poruszanie piłką na wspomnianej platformie od pozycji początkowej do pozycji końcowej, przechodząc między odpowiednimi ruchomymi pierścieniami labiryntu. Zgodnie ze znowelizowanym przepisem ochrony nie otrzymałby natomiast wynalazek dotyczący sposobu działania maszyny do pokera wideo, w którym operacje prowadzone na urządzeniu były zgodne z głównymi zasadami gry w pokera, tj. jego zasada działania opierała się wyłącznie na niepatentowalnych elementach.

Wynalazki wspomagane komputerowo

Kolejną istotną zmianą wprowadzoną przez omawianą nowelizację jest uściślenie wymaganych elementów opisu patentowego zawartych w art. 33 pwp. Nowe przepisy wprowadzają wymóg wskazania problemu technicznego do rozwiązania przez wynalazek zgłoszony do ochrony, a w zastrzeżeniach ochronnych likwidują wymóg oddziaływania na materię. W przypadku sposobu należy podać czynności oraz środki techniczne. Likwidacja wymogu oddziaływania na materię oraz wprowadzenie wymogu wskazania problemu technicznego do rozwiązania przez przedmiotowy wynalazek ujednolica przepisy krajowe i europejskie, w myśl których wystarczy, że zastrzeżenie odnoszące się do problemu technicznego, który ma zostać rozwiązany, wywołuje dodatkowy efekt techniczny, definiowany jako efekt wykraczający poza fizyczne interakcje między programem komputerowym (software) a komputerem (hardware), na którym jest uruchomiony. Wykreślenie oddziaływania na materię przedstawione w nowym art. 33 ust. 3 pwp może znacząco wpłynąć na przyjętą przez UP RP oraz utrwaloną w orzecznictwie definicję rozwiązania o charakterze technicznym i powinno skutkować większą szansą na otrzymanie ochrony na wynalazki wspomagane komputerowo.

Postępowanie sprzeciwowe i o unieważnienie patentu

Kolejnym celem ustawodawcy było usprawnienie postępowań sprzeciwowych oraz postępowań o unieważnienie patentu przed Urzędem Patentowym RP. Przede wszystkim nowelizacja znosi obowiązek wykazania interesu prawnego w przypadku wniosków składanych na podstawie art. 89 pwp. Dotychczas wniosek o unieważnienie patentu, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego mogła złożyć tylko osoba, która miała w tym interes prawny. Przepisy ustawy pwp nie definiują pojęcia interesu prawnego i dlatego w postępowaniu spornym dotyczącym unieważnienia patentu w tym zakresie miał zastosowanie art. 28 kpa, według którego stroną jest każda osoba, której interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Przesłanka interesu prawnego miała służyć eliminacji wniosków oczywiście bezzasadnych lub działań podejmowanych w celu zakłócenia funkcjonowania innego przedsiębiorstwa. Nie mniej jednak eliminacja przesłanki interesu prawnego powinna przyczynić się do usprawnienia procedowania w sprawach o unieważnienie patentów, wzorów użytkowych oraz wzorów przemysłowych. Przy czym, znowelizowany art. 89 ust. 1 pwp stosuje się do wniosków o unieważnienie patentów na wynalazki zgłoszonych po dniu wejścia w życie znowelizowanej ustawy.

Nowelizacja doprecyzowuje również, że patent może zostać unieważniony, jeśli zostanie wykazane, że zastrzeżenia patentowe nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wynalazku. Ponadto wprowadza nowy przepis (tj. art. 891 pwp) umożliwiający ograniczenie patentu w postępowaniu o unieważnienie przez zmianę zastrzeżeń na wniosek właściciela patentu, co uprzednio było możliwe jedynie w przypadku patentów europejskich. Według nowych przepisów właściciel patentu może wnieść o ograniczenie patentu w trakcie postępowania w sprawie sprzeciwu do czasu ustosunkowania się do sprzeciwu albo w trakcie postępowania w sprawie o unieważnienie patentu przed rozprawą. W myśl nowych przepisów postępowanie o ograniczenie patentu może zostać połączone z toczącym się postępowaniem w sprawie sprzeciwu albo postępowaniem w sprawie o unieważnienie patentu, jeśli zapewni to przyspieszenie lub usprawnienie postępowania. Jeżeli jednak wspomniane postępowania nie zostały ze sobą połączone, to postępowanie w sprawie sprzeciwu albo postępowanie w sprawie o unieważnienie zawiesza się, jeśli rozpatrzenie wniosku o ograniczenie patentu ma bezpośredni wpływ na rozpatrzenie sprzeciwu albo wniosku o unieważnienie patentu.

Procedura rozpatrywania sprzeciwów

Nowelizacją z dnia 16 października br., zmianie ulega również procedura rozpatrywania sprzeciwów przez Urząd Patentowy RP (art. 247 pwp). Według dotychczasowych przepisów po uznaniu bezzasadności sprzeciwu sprawa obligatoryjnie była przekazywana do rozstrzygnięcia w postępowaniu spornym przez kolegia orzekające do spraw spornych. Przy czym, zarówno w przypadku uznania sprzeciwu za zasadny jak i w przypadku nieustosunkowania się do sprzeciwu (tj. braku odpowiedzi na sprzeciw), Urząd Patentowy RP wydawał decyzję uchylającą decyzję o udzieleniu prawa wyłącznego i jednocześnie umarzał postępowanie.

Z kolei po nowelizacji, Urząd Patentowy RP wyda decyzję o uchyleniu decyzji o udzieleniu patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy i prawa z rejestracji i umorzeniu postępowania, tylko jeśli uprawniony uznana sprzeciw za zasadny. Natomiast zarówno w przypadku uznania sprzeciwu za bezzasadny albo gdy uprawniony nie ustosunkuje się do sprzeciwu, postępowanie będzie prowadzone przez wyznaczonego do sprawy eksperta lub zespół orzekający, a nie jak dotychczas przez kolegia orzekające do spraw spornych. Przy czym, należy pamiętać, że choć właściciel patentu może nie ustosunkować się do sprzeciwu (nie udzielić odpowiedzi na sprzeciw), to termin wyznaczony do ustosunkowania się do sprzeciwu stanowi również termin na wniesienie wniosku o ograniczenie patentu w trakcie postępowania w sprawie sprzeciwu (art. 891 ust. 5 pwp). Zmieniona procedura sprzeciwowa nie przewiduje rozprawy, a decyzja jest wydawana przez wyznaczonego eksperta lub zespół orzekający, po skompletowaniu materiałów dowodowych dostarczonych przez strony.

Podsumowując, nowelizacja z dnia 16 października br., podyktowana była koniecznością dostosowania obowiązujących norm dotyczących wynalazków do standardów przyjętych w Unii Europejskiej. Nowe przepisy nie tylko usprawnią procedurę sprzeciwową oraz umożliwią ograniczanie patentów przez ich właścicieli, ale także zapewnią wyrównanie szans polskich przedsiębiorców ubiegających się o wynalazki wspomagane komputerowo względem podmiotów zagranicznych.