Prowadzę niewielką firmę usługową. Wytoczyłem sprawę sądową nierzetelnemu kontrahentowi, istnieje ryzyko, że przegram. Niedawno sąd cofnął mi zwolnienie od kosztów, bo gdy ubiegałem się o pełnomocnika z urzędu, zataiłem moje faktyczne oszczędności. Czy grożą mi jakieś konsekwencje?
W razie podania nieprawdziwych danych o stanie majątkowym przy ubieganiu się o zwolnienie od kosztów sądowych (w tym o ustanowienie pełnomocnika z urzędu) sąd nie tylko cofnie ustanowienia pełnomocnika, lecz także obciąży powoda wszelkimi kosztami związanymi ze sprawą, w tym opłatą związaną z udziałem tegoż pełnomocnika w sprawie sądowej. Problematyka ustanawiania pełnomocnika z urzędu uregulowana jest zasadniczo w art. 117 i następnych kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Wynika z tych przepisów m.in., że strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów ich wynagrodzenia bez uszczerbku dla utrzymania niezbędnego poziomu życia własnego i rodziny. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Sąd przyznając prawo do pełnomocnika z urzędu dla przedsiębiorcy, miał na względzie te regulacje prawne.
Chcesz uzasadnienie wyroku? Najpierw zapłać. Najważniejsze zmiany w opłatach sądowych
Chcesz uzasadnienie wyroku? Najpierw zapłać. Najważniejsze zmiany w opłatach sądowych

Zobacz również
Co jednak istotne, raz przyznane prawo do pełnomocnika z urzędu nie jest prawem absolutnym. Sąd ma bowiem możliwość weryfikacji przesłanek, na podstawie których je przyznał. Stanowi o tym art. 120 k.p.c. Wynika z niego, że sąd cofnie ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jeżeli się okaże, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. W tych wypadkach strona obowiązana jest uiścić wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego dla niej ustanowionego. Ponadto, w wypadku gdy okoliczności, na podstawie których przyznano ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, przestały istnieć, sąd może obciążyć stronę tym obowiązkiem tylko częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej stosunkach. W art. 120 ust. 4 postanowiono zaś, że stronę, która uzyskała ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na podstawie podania świadomie nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże na grzywnę, niezależnie od jej obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Z tymi regulacjami korelują stosowne przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.s.c.). W art. 110 u.k.s.s.c. postanowiono, że sąd cofa zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli się okazało, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. W obu wypadkach strona obowiązana jest uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki, jednakże w drugim wypadku sąd może obciążyć stronę tym obowiązkiem także częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej stosunkach. Zgodnie zaś z art. 111 ust. 1 u.k.s.s.c. stronę, która uzyskała zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, sąd, cofając zwolnienie, skazuje na grzywnę w wysokości do 1000 zł. Niezależnie od obowiązku uiszczenia grzywny strona powinna uiścić wszystkie przepisane opłaty i pokryć obciążające ją wydatki.
Podstawa prawna
Art. 117 i 120 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1460).
Art. 110 i 111 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 785).