Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Po śmierci przedsiębiorcy zajmującego się handlem na granicy polsko-niemieckiej jego córka i spadkobierczyni chciała się dowiedzieć, czy zmarły zostawił jakieś depozyty w bankach niemieckich. W tym celu poprosiła kancelarię notarialną o wydanie zaświadczenia, że notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, na mocy którego nabyła spadek, jest orzeczeniem sądowym albo dokumentem urzędowym. Notariusz odmówił, argumentując, że akt taki jest co prawda orzeczeniem sądowym w rozumieniu prawa unijnego, ale nie może wystawić takiego zaświadczenia ze względu na brak notyfikacji przez Polskę do Komisji Europejskiej listy organów oraz zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych. Jeśli zaś akt jest orzeczeniem, nie może być uznany za dokument urzędowy, więc takiego zaświadczenia też nie można wystawić.
Spadkobierczyni zaskarżyła sprawę do sądu, który zwrócił się z pytaniem o interpretację do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Ten zauważył na wstępie, że zgodnie z przywoływanym rozporządzeniem nr 650/20121 pojęcie „sąd” oznacza każdy organ oraz przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe lub działają na podstawie przekazania przez organ sądowy uprawnień bądź pod kontrolą tego organu. Warunkiem jest, aby organy niesądowe i przedstawiciele zawodów prawniczych gwarantowali bezstronność i wysłuchanie wszystkich stron. Ich orzeczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym działają, muszą być zaskarżalne i mieć moc i skutek podobne do orzeczenia sądu. Notariusze – jeśli spełnią te wymogi – również mogą być uznani za „sąd”.
TSUE zbadał jednak, co w sytuacji, gdy notariusz sporządza dokument na zgodny wniosek wszystkich uczestników postępowania poświadczeniowego. Podkreślił, że wykonywanie funkcji sądowych zakłada kompetencję do rozstrzygnięcia choćby potencjalnego sporu między stronami. Nie ma to miejsca w opisywanej sytuacji, gdyż wnioski uczestników są zgodne. Polscy notariusze nie mają więc w tym wypadku uprawnień decyzyjnych, a realizują tylko wolę innych. Poświadczenie dziedziczenia nie jest więc wydawane przez sąd i co za tym idzie, nie stanowi „orzeczenia” w sprawie dotyczącej dziedziczenia w rozumieniu przywoływanego rozporządzenia.
Trybunał podniósł również, że według prawa polskiego notariusze są upoważnieni do sporządzenia dokumentów dotyczących dziedziczenia, które rejestrowane formalnie jako dokument urzędowy. Podkreślił, że mają skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku równorzędnego z orzeczeniem sądowym. Notariusz dokonuje też weryfikacji i może odmówić sporządzenia takiego aktu. Dlatego poświadczenie dziedziczenia stanowi zdaniem TSUE dokument urzędowy w rozumieniu przywoływanego rozporządzenia.
orzecznictwo
Wyrok Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 23 maja 2019 r., syng. akt C-658/17.
