Subskrybuj nas na Youtube
Przepisy prawa regulujące kwestie darowizny znajdują się w Kodeksie cywilnym (art. 888 i kolejne). Zgodnie z kodeksem przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Po stronie darczyńcy następuje uszczuplenie majątkowe, a po stronie obdarowanego bezpłatne przysporzenie majątkowe.
Darowizna powinna być zapisana w formie aktu notarialnego. Jednakże bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (np. w przypadku podarowania samochodu, maszyn rolniczych, urządzeń, innych rzeczy). Należy jednak pamiętać, że przeniesienie własności nieruchomości (np. mieszkania, lokalu, budynku, domu, działki, itd.) wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
Kodeks cywilny przewidział także możliwość cofnięcia darowizny (odwołanie darowizny). Dotyczy to sytuacji popadnięcia darczyńcy w niedostatek oraz rażącej niewdzięczności obdarowanego.
Darczyńca popada w niedostatek
Odwołanie darowizny z powodu zaistnienia niedostatku darczyńcy jest dozwolone, gdy umowa darowizny już została zawarta, ale jeszcze nie została wykonana. Jeśli w tym okresie stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie (pogorszeniu), że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych - darowiznę można wówczas odwołać.
Co więcej, zgodnie z art. 897 Kodeksu cywilnego: Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Rażąca niewdzięczność obdarowanego
Drugą możliwość cofnięcia darowizny określa art. 898 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Czym jest rażąca niewdzięczność obdarowanego? Przepisy tego nie określają. W orzecznictwie sądowym ugruntował się pogląd, że za rażącą niewdzięczność uznać można każde zachowanie oraz zaniechanie obdarowanego, które celowo i umyślnie nakierowane jest przeciw darczyńcy. W szczególności chodzi tu o przestępstwa przeciw darczyńcy oraz umyślne wyrządzanie mu szkody oraz krzywdy. Do kategorii rażącej niewdzięczności nie zalicza się incydentalnych oraz impulsywnych sprzeczek i kłótni, które zakwalifikować można jako konflikty życia codziennego.
Należy pamiętać, że darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Ponadto darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
W przypadku osoby ubezwłasnowolnionej przedstawiciel tejże może żądać rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez tę osobę przed ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych pobudek jest nadmierna. Istnieje tu jednak pewne ograniczenie. Otóż rozwiązania umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania.