Od 2010 r. liczba orzekanych zakazów prowadzenia pojazdów spadła o 68 proc. Sądy stosują je praktycznie tylko wtedy, gdy przepisy nie pozostawiają im wyboru.
ikona lupy />
Coraz mniej odbieranych praw jazdy / DGP
Jeszcze dekadę temu, w latach 2008–2011, sądy zabierały prawo jazdy ponad 140 tys. kierowców rocznie. Jednak od 2010 r. widać wyraźny trend spadkowy. Z najświeższych danych resortu sprawiedliwości z 2017 r. wynika natomiast, że sądy zastosowały środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych już tylko niespełna 48 tys. razy.
Czy to znaczy, że mamy do czynienia z aż tak dużą zmianą w zachowaniu kierowców? Zdaniem Andrzeja Łukasika z Polskiego Towarzystwa Kierowców kultura jazdy się poprawia, ale nie to jest główną przyczyną. Zmieniło się – na lepsze – nastawienie sądów.

Zakaz tylko w ostateczności

– My, jako PTK, jesteśmy jak najbardziej za eliminowaniem z dróg osób, które stwarzają zagrożenie dla innych uczestników ruchu. Jednocześnie jednak stoimy na stanowisku, że odbieranie prawa jazdy powinno być ostatecznością – mówi Andrzej Łukasik.
– Tymczasem wcześniej sądy zbyt ochoczo szafowały tym środkiem, jakby nie mając dostatecznej refleksji na temat jego siły rażenia. Skutki finansowe odebrania prawa jazdy częstokroć są o wiele bardziej dotkliwe niż grzywna, bo w rezultacie ukarany może w ogóle utracić możliwość zarobkowania – dodaje.
Zmianę nastawienia sądów potwierdzają twarde dane. Jeszcze kilka lat temu fakultatywne zakazy prowadzenia pojazdów mechanicznych orzekane na podstawie art. 42 par. 1 kodeksu karnego stanowiły 35 proc. wszystkich orzeczonych w danym roku takich środków karnych (zarówno fakultatywnych, jak i obligatoryjnych). Od 2011 r. odsetek praw jazdy odbieranych według uznania sądu systematycznie malał, by w 2017 r. wynieść zaledwie 5 proc. Tymczasem ogólna liczba spraw, w których sądy mogą, ale nie muszą zatrzymywać praw jazdy (np. w przypadku nieumyślnego spowodowania wypadku – art. 177 par. 1 k.k.) pozostaje na podobnym poziomie.
Nie masz samochodu i prawa jazdy? Niedługo nie wydostaniesz się ze swojej gminy
Nie masz samochodu i prawa jazdy? Niedługo nie wydostaniesz się ze swojej gminy

Zobacz również
Inna sprawa, że przypadków, w których sąd nie ma innego wyjścia, jak odebrać uprawnienia, też z roku na rok jest coraz mniej. W 2017 r. obligatoryjnych zakazów wydano prawie trzy razy mniej niż w 2012 r. (39 tys. w stosunku do 91 tys.).
To jednak nie wszystko. Spadkowi liczby orzekanych zakazów towarzyszy spadek liczby skazań za jazdę na zakazie, czyli za przestępstwo z art. 244 k.k. Do czerwca 2017 r. ten czyn był zagrożony karą do trzech lat pozbawienia wolności, obecnie grozi za to nawet pięć lat więzienia. I tak w 2013 r. za łamanie zakazu skazano prawie 20 tys. osób, w 2015 r. – nieco ponad 12,5 tys., podczas gdy w 2017 r. już tylko 9 tys. Z tym że jeśli porównamy liczbę orzekanych zakazów z liczbą ujawnionych przypadków ich złamania, to się okazuje, że jeszcze 10 lat temu co dziesiąty kierowca wpadał na prowadzeniu pojazdu mimo orzeczonego zakazu. W 2015 r. już co czwarty kierowca, któremu sąd odebrał uprawnienia, był karany za nieprzestrzeganie wyroku, a obecnie już co trzeci.

Co trzeci recydywista

Liczby pokazują tylko te przypadki, w których kierowca łamiący zakaz został przyłapany przez policję. Ilu tak naprawdę ludzi wsiada za kierownicę bez uprawnień, nie wiadomo.
Celnik zatrzyma dowód rejestracyjny, ale nie prawo jazdy
Celnik zatrzyma dowód rejestracyjny, ale nie prawo jazdy

Zobacz również
– Zazwyczaj policja ujawnia takie przypadki w związku z innymi czynami popełnionymi przez kierowcę – przyznaje sędzia Andrzej Skrowron z Sądu Rejonowego w Tarnowie. Innymi słowy, dopóki kierowca, który stracił prawo jazdy, nie złamie przepisów ruchu drogowego, ma spore szanse na uniknięcie konsekwencji. A nawet jak złamie, to musi jeszcze mieć pecha i trafić na policję.
Sprawdzony sposób na prawo jazdy - ponad 2800 pytań, pełna baza na egzamin teoretyczny - płyta z testami już w poniedziałek 13 maja z Dziennikiem Gazetą Prawną
Sprawdź: https://www.gazetaprawna.pl/promocje3/prawo-jazdy-2019
– Niestety obserwuję, zwłaszcza na obszarach podmiejskich, dużą liczbę skazań np. z art. 178a k.k., czyli za jazdę pod wpływem alkoholu. W takich przypadkach orzeka się obligatoryjnie zakaz prowadzenia pojazdów – mówi sędzia Piotr Mgłosiek z Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków. – I potem bardzo często widzę, że te same osoby ponownie popełniają przestępstwo drogowe w okresie obowiązywania zakazu, najpewniej licząc na to, że nikt ich nie skontroluje. To jest plaga – dodaje prawnik.