TK: Pozbawienie statusu pokrzywdzonego do zaskarżenia

Przepis uniemożliwiający poskarżenie się na sądową decyzję o pozbawieniu statusu oskarżyciela posiłkowego, a tym samym uniemożliwiającą udział w procesie karnym, narusza ustawę zasadniczą – uznał wczoraj Trybunał Konstytucyjny.

Tak naprawdę wczorajsze rozstrzygnięcie TK jest już drugim, w którym poruszona została kwestia braku zaskarżalności postanowienia sądu blokującego zainteresowanym udział w postępowaniu przed sądem karnym. Pierwszy wyrok zapadł w maju br. (sygn. akt K 12/15). I już wówczas stwierdzono, że taka norma jest nie do pogodzenia z konstytucją. Dlaczego więc TK ponownie zajmował się problemem? Otóż oceniona wczoraj norma obowiązuje od 1 lipca 2015 r., czyli od momentu wejścia w życie tzw. dużej nowelizacji kodeksu postępowania karnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1247 ze zm.). Tymczasem sprawa przed TK została zainicjowana przez skargę obywatela, który został pozbawiony możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego przed tą datą, bo w marcu 2015 r.

Komornicy jednak nie odchodzą masowo z zawodu. Ich liczba wzrosła i jest największa w historii

I choć nowela z lipca 2015 r. zmieniła kwestionowany przepis jedynie pod kątem redakcyjnym, TK i tak musiał zająć się skargą. A to dlatego, że, jak tłumaczył Andrzej Zielonacki, sędzia sprawozdawca, „skutek majowego wyroku TK rozciąga się jedynie na rozstrzygnięcia (pozbawiające statusu oskarżyciela posiłkowego – red.) wydane po 30 czerwca 2015 r.”.

We wczorajszym wyroku TK podtrzymał stanowisko zawarte w majowym rozstrzygnięciu. Przyznał co prawda, że choć wyłączenie zaskarżalności postanowień może być „uznane za przydatne do osiągnięcia efektywności, sprawności i szybkości procesu”, to jednak w tym konkretnym przypadku nie jest ono niezbędne. Zauważył bowiem, że na skutek postanowienia odmawiającego statusu oskarżyciela posiłkowego dochodzi do ingerencji w prawo do udziału w procesie karnym i wszystkich wiążących się z tym uprawnień. Zgodnie z k.p.k. do uprawnień oskarżyciela posiłkowego należy m.in. prawo do udziału w posiedzeniu sądu, do zabierania głosu podczas rozprawy, prawo do wnoszenia środków odwoławczych. Tak więc uzyskanie i utrzymanie przez pokrzywdzonego pozycji strony postępowania karnego ma fundamentalne znaczenie. Co więcej, jak zauważył TK, „ryzyko bezpodstawnego pozbawienia oskarżyciela posiłkowego ubocznego udziału w procesie karnym, zwiększane przez niezaskarżalność postanowienia w tym przedmiocie, nie jest równoważone przez jakikolwiek inny mechanizm”.

Biorąc pod uwagę te wszystkie okoliczności, trybunał doszedł do wniosku, że pozbawienie pokrzywdzonego prawa do zaskarżenia postanowienia sądu odbierającego mu status oskarżyciela posiłkowego „istotnie ogranicza ochronę jego praw i interesów w procesie karnym”.