Wyrok z 27 marca 2018 r. w sprawie Aleksandrow p. Rosji (skarga nr 14431/06) jest ważną wytyczną dla sędziów co do sposobu indywidualizowania kary pozbawienia wolności. Rozpatrując okoliczności łagodzące, sędziowie powinni brać pod uwagę, czy nie są one dyskryminujące.

W 2005 r. Aleksandrow został uznany za winnego pobicia funkcjonariusza policji i skazany na rok pozbawienia wolności. Podczas zdarzenia był pod wpływem narkotyków. W apelacji od wyroku skazany wskazał na okoliczności łagodzące, które kwalifikowały go do kary wolnościowej. Podniósł w szczególności, że sąd rejonowy nie uwzględnił pozytywnej opinii oskarżonego wśród sąsiadów. Według sądu Aleksandrowowi nie przysługiwała łagodniejsza kara, ponieważ nie był on zameldowany w Moskwie (miejscu popełnienia czynu). Takie podejście było zdaniem skarżącego dyskryminujące. Sąd apelacyjny rozważył dwie przesłanki wpływające na łagodniejszy wymiar kary wynikające z rosyjskiego kodeksu karnego: stan psychiki skarżącego (uzależnienie od narkotyków i problemy psychiczne) oraz brak zameldowania w Moskwie. Obie przesłanki sąd uznał za nieaktualne i oddalił apelację.

W skardze do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka skarżący podniósł naruszenie art. 14 (zakaz dyskryminacji) w powiązaniu z art. 5 Konwencji (zakaz pozbawiania wolności). Zastosowanie kary pozbawienia wolności było według niego motywowane jego miejscem zameldowania. Sąd mógłby zastosować karę wolnościową, gdyby skarżący mieszkał w miejscu popełnienia czynu, co jest podstawą do stwierdzenia, że sprawcy podobnych czynów są traktowani odmiennie.
RPO o odmowie druku plakatu fundacji LGBT: Kara za bezzasadną odmowę usługi zgodna z konstytucją
RPO o odmowie druku plakatu fundacji LGBT: Kara za bezzasadną odmowę usługi zgodna z konstytucją

Zobacz również
ETPC przypomniał, że co do zasady nie jest kompetentny, aby ingerować w rozstrzygnięcia sądów krajowych, w szczególności w decyzje co do wymiaru kary. Niemniej w przeszłości strasburscy sędziowie wypowiadali się w sprawach, w których wiek lub płeć sprawcy miała wpływ na wymiar kary, uznając, że takie praktyki są dyskryminacyjne (np. Nelson p. Wielkiej Brytanii, skarga nr 11077/84).
Oceniając omawianą sprawę, trybunał wskazał, że osobowość sprawcy jest przesłanką indywidualną i nie widzi tu podstaw do stwierdzenia dyskryminacji. Odnosząc się jednak do kwestii zameldowania, ETPC zauważył, iż sądy krajowe nie uzasadniły zakresu zastosowania tej przesłanki. Stwierdziły jedynie, że kara wolnościowa nie może być zastosowana ze względu na brak stałego zamieszkania w miejscu popełnienia czynu. Prawo również nie precyzowało tej przesłanki. Jak zauważył trybunał, rosyjski kodeks karny niekonsekwentnie pozwalał na zmianę miejsca zamieszkania osobie skazanej na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu, z drugiej strony zaś wskazywał jako przesłankę łagodzącą miejsce zamieszkania sprawcy.
Decydując o wymiarze kary, sądy krajowe cieszą się marginesem swobody uznania. Jak zauważył ETPC, powinny jednak ważyć cele postępowania karnego oraz okoliczności łagodzące odnoszące się do osoby sprawcy. Powołanie się na cechy osobowości chronione przez art. 14 Konwencji wymaga uzasadnienia, które jest rozsądne i obiektywne.
Moskiewski sąd, oprócz powołania się na silne więzi skarżącego z rodzinnym miastem, nie uzasadnił w żaden sposób, jaki to miało wpływ na zastosowanie kary pozbawienia wolności. Ponadto sąd apelacyjny nie odniósł się do podniesionego przez skarżącego zarzutu dyskryminacji. Tym samym uzasadnień rosyjskich sądów nie można uznać za rozsądne i obiektywne. Uznając naruszenie art. 14 w związku z art. 5 Konwencji, trybunał przyznał Aleksandrowowi 10 tys. euro zadośćuczynienia.