Przepisy pozwalają generalnemu konserwatorowi zabytków na zmianę lub uchylenie w ciągu dwóch lat prawomocnego pozwolenia na prace budowlane w obiekcie chronionym. Ale nie tak łatwo.
Przypomnijmy, to kontrowersyjne uprawnienie, które obowiązuje od 9 września, zawarto w nowo dodanym art. 47a do ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.; dalej: u.o.o.z.). Wśród licznych pytań, na które szukaliśmy odpowiedzi, było też takie: czy konserwator może cofnąć wydane pozwolenie tylko wtedy, gdy prace przy zabytku jeszcze trwają czy również po ich zakończeniu? O interpretację poprosiliśmy resort kultury i ekspertów. Długo czekaliśmy na odpowiedzi – problem okazał się niełatwy. Jak jednak wynika z większości interpretacji, wzruszenie prawomocnego pozwolenia na prace przy zabytku przez głównego konserwatora zabytków (działającego w imieniu ministra kultury i dziedzictwa narodowego) – już po ich sfinalizowaniu nie będzie skuteczne.
Działania zakończone nie do ruszenia
Adwokat Łukasz Dziamski, szef praktyki ochrony dóbr kultury w kancelarii prawnej Elżanowski, Cherka & Wąsowski Sp. k., twierdzi, że choć w u.o.o.z. brakuje odniesienia do kodeksu postępowania administracyjnego, to decyzja głównego konserwatora zabytków o uchyleniu lub zmianie prawomocnego pozwolenia na prace przy zabytku podlega rygorom zawartym we wspomnianym kodeksie. I tak uchylenie lub zmiana decyzji na gruncie art. 154–155 k.p.a. jest działaniem wywołującym skutek na przyszłość, tzn. od daty decyzji głównego konserwatora zabytków wydanej na podstawie art. 47a. Nie wpływa więc na prawidłowość i skuteczność czynności wykonanych na podstawie pozwolenia konserwatorskiego przed jego zmianą lub uchyleniem przez głównego konserwatora zabytków. Co to oznacza? Anna Kudra z kancelarii prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners wyjaśnia, że jeśli przedsiębiorca uzyskał pozwolenie np. na podział lub remont zabytku i te czynności wykonał w całości, to uchylenie pozwolenia przez głównego konserwatora zabytków powinno zostać uznane za bezprzedmiotowe, ponieważ skutek wydanego pozwolenia już nastąpił.
– Wykonanie w całości czynności, na którą przedsiębiorca uzyskał pozwolenie od wojewódzkiego konserwatora zabytków, powinno uchronić go więc przed wzruszeniem pozwolenia przez głównego konserwatora zabytków – mówi mec. Kudra.
O tę kwestię zapytaliśmy też Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego przedstawiciele przyznają, że brzmienie przepisu należy odczytywać w sposób literalny. Artykuł 47a będący podstawą orzekania w tej sprawie stanowi: „Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego po zasięgnięciu opinii Głównej Komisji Konserwatorskiej może z urzędu uchylić lub zmienić pozwolenie, o którym mowa w art. 36 ust. 1, jeżeli realizacja działań określonych w tym pozwoleniu spowodowałaby (...)”.
– Sama redakcja przepisu wskazuje więc, że chodzi o prace niewykonane. Wykonanie decyzji mogłoby być też rozpatrywane z punktu widzenia jej wygaśnięcia, co również byłoby przeszkodą do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie – wyjaśniają przedstawiciele MKiDN.
Bez nakazu przywrócenia
Zastanawialiśmy się również, czy główny konserwator zabytków będzie mógł nakazać wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków, by ten wydał decyzję o przywróceniu zabytku do poprzedniego stanu lub uporządkowaniu terenu wokół niego. Okazuje się, że nie. Przedstawiciele resortu kultury tłumaczą, że w takiej sytuacji nie będzie miał zastosowania art. 45 u.o.o.z., który pozwala na wydanie takiej decyzji. Jest to możliwe wyłącznie wtedy, gdy prace przy zabytku były prowadzone bez wymaganego pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków lub w sposób odbiegający od zakresu i warunków określonych w pozwoleniu.
A zatem główny konserwator zabytków będzie mógł w praktyce nakazać jedynie wstrzymanie prac przy zabytku. A także – ewentualnie zmienić pozwolenie tak, aby prowadzone prace nie doprowadziły do uszkodzenia, uszczerbku na wartości bądź niewłaściwego korzystania z zabytku.
Pojawiła się jeszcze jedna wątpliwość: czy generalny konserwator zabytków będzie mógł uchylić decyzję wojewódzkiego konserwatora pozwalającą na zmianę sposobu korzystania z zabytku?
Zmiana charakteru
– Choć zmiana sposobu korzystania z zabytku zazwyczaj nie jest tak daleko idącym procesem, jak np. wykonanie prac restauratorskich, to brak jest jednak uzasadnienia prawnego, aby te dwie sytuacje w jakikolwiek sposób różnicować – konkluduje mec. Gawłowska. Takie stanowisko potwierdza nam również MKiDN. Jego przedstawiciele informują, że art. 47a ma zastosowanie do wszystkich pozwoleń wydawanych na podstawie art. 36 ust. 1 u.o.o.z.