To sąd decyduje o tym, czy istnieją przesłanki do uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Przyznanie takiego uprawnienia ośrodkom pomocy społecznej byłoby bezprawne. Tak wynika z odpowiedzi udzielonej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na petycję dotyczącą zmian w zasadach finansowania pobytu członków rodziny w domu pomocy społecznej (DPS).
Składająca ją osoba zakwestionowała obowiązujący od września ubiegłego roku art. 64a ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 930). Zgodnie z nim osoba, która spełnia kryteria do wnoszenia opłaty za pobyt w DPS, np. dorosłe dziecko za swojego rodzica, jest z niej zwolniona, jeśli przedstawi orzeczenie sądu potwierdzające, że został on pozbawiony w stosunku do niej władzy rodzicielskiej.
Problem w tym, że takie rozwiązanie nie może być wykorzystane w przypadku, gdy rodzic faktycznie porzucił dziecko i nie płacił na jego utrzymanie, ale pozew o odebranie uprawnień nigdy nie został złożony. Dlatego dorosły już potomek może zostać zobligowany do dopłacania do jego pobytu w placówce całodobowej opieki.
Zdaniem autora petycji taka sytuacja jest niesprawiedliwa i prowadzi do dzielenia pokrzywdzonych w dzieciństwie osób. W związku z tym wnosi o modyfikację art. 64a, tak aby członek rodziny mógł być zwolniony z opłaty za pobyt niegodnego krewnego w DPS, gdy spełnia przesłanki zawarte w art. 1441 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten przewiduje możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Resort rodziny wskazuje jednak, że taka zmiana przepisów nie jest możliwa. – O tym, czy roszczenie jest zasadne bądź czy dana osoba może się uchylić od obowiązku alimentacyjnego, decyduje sąd – wyjaśnia Elżbieta Bojanowska, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej.
Podkreśla też, że wprowadzenie do ustawy takiego zapisu w rzeczywistości oznaczałoby, że to organ pomocy społecznej miałby orzekać, czy spełnione są przesłanki zawarte w art. 1441 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, podczas gdy wyłączną kompetencję do tego typu oceny ma sąd rozpatrujący konkretną sprawę.
Jednocześnie Elżbieta Bojanowska przypomina, że osoby wnoszące opłatę za pobyt w DPS mogą być z niej w całości lub części zwolnione na podstawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Przepis ten wymienia katalog okoliczności, takich jak m.in. długotrwała choroba, bezrobocie, bycie samotnym rodzicem, ale ma on charakter otwarty.
To oznacza, że kierownik ośrodka pomocy społecznej może wziąć pod uwagę również inne przesłanki, a decyzja w tej sprawie jest uznaniowa i uzależniona od oceny sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej. W opinii resortu rodziny przedstawienie przez osobę zobligowaną do płacenia za pobyt w DPS wyroku sądu, stwierdzającego oddalenie powództwa o ustalenie alimentów lub nieistnienie obowiązku alimentacyjnego, może stanowić okoliczność uzasadniającą zwolnienie jej z ponoszenia wspomnianej należności.
