Każdy, kto nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ma prawo do zwolnienia od takich kosztów. Wniosek trzeba uzasadnić i udowodnić sytuację materialną dokumentami, np. zaświadczeniem z pracy czy kopią PIT-u.

Zasadniczo każda sprawa cywilna wnoszona do sądu wiąże się z kosztami, które określone są w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Od tej zasady istnieje szereg wyjątków. Istnieje bowiem wiele sytuacji, kiedy ustawowo nie trzeba iuszczać kosztów sądowych, np. kosztów takich nie płaci strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych (więcej o tym niżej).

Kto może zostać zwolniony od kosztów sądowych?

Zwolnienia od kosztów sądowych może domagać się każdy, kto złoży pisemny wniosek i wykaże w nim , że nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zwolnienia od kosztów można domagać się także w trakcie rozprawy - ustnie do protokołu.

We wniosku należy oznaczyć nazwę sądu, w którym ma się toczyć sprawa oraz kto składa wniosek (wraz z adresem i telefonem). Musimy też wskazać o jaką sprawę chodzi. Jeśli sąd nadał już sygnaturę - wpisujemy ją. Jeśli nie - podajemy dane powoda i pozwanego oraz przedmiot sprawy. Trzeba też określić, czy domagamy się zwolnienia w całości czy tylko w części (tę część trzeba określić konkretną kwotą). Następnie piszemy uzasadnienie. To najważniejsza część wniosku, w której przekonujemy sąd, że udzielenie nam zwolnienia jest zasadne. Opisujemy naszą sytuację materialną, zarobki, przychody, zobowiązania (np. spłacane kredyty) - czyli wszystko to, co powoduje, że nie możemy ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Jeśli sąd będzie miał wątpliwości co do faktycznych możliwości finansowych wnioskującego może zarządzić dochodzenie, którego celem będzie wykazanie faktycznej sytuacji materialnej. Jeśli wnioskujący świadomie podał nieprawdziwe okoliczności wówczas sąd cofa wydane zwolnienie i nakłada grzywnę w wysokości do 1 000 zł.

Do wniosku załączamy dokumenty, które potwierdzą to, co opisaliśmy w uzasadnieniu, czyli np. zaświadczenie z pracy, z pomocy społecznej, itp. Najważniejszym załącznikiem do wniosku jest oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.

Pobierz wzór wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych >>>

Gotowy wniosek wraz z załącznikami składamy w biurze podawczym sądu, w którym ma się toczyć lub toczy się sprawa. Jeśli mieszkamy poza miejscem siedziby takiego sądu, wówczas możemy złożyć taki wniosek w biurze podawczym sądu rejonowego właściwego dla naszego miejsca zamieszkania. Dokumenty można też wysłać pocztą (listem poleconym).

Załączniki do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych

Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych obowiązkowo należy załączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie składamy na formularzu:

Pobierz wzór oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania >>>

W zależności od tego, w jakiej sytuacji się znajdujemy, do wniosku załączamy także:

  • zaświadczenie z pracy o zarobkach (należy w nim koniecznie zaznaczyć czy zarobki podane są w kwotach brutto czy netto, oraz jaki okres obejmuje zaświadczenie)
  • zaświadczenie z urzędu pracy
  • zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej
  • dokumenty z urzędu skarbowego (jeżeli wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą)
  • ksero ostatniego odcinka emerytury lub renty
  • kopia PIT-u za ostatni rok
  • kopie dokumentów świadczących o zaciągniętych kredytach oraz innych zobowiązaniach
  • kopie dokumentów poświadczających zobowiązania alimentacyjne
  • inne dokumenty poświadczające stan majątkowy, ponoszone koszty np. leczenia
Konsul pożyczy pieniądze na powrót do kraju
Konsul pożyczy pieniądze na powrót do kraju

Zobacz również

Dodatkowo prawnik z urzędu

Jeśli potrzebujemy w danej sprawie pomocy prawnika, wówczas wnioskujemy o zwolnienie od kosztów i o pomoc prawną z urzędu razem na jednym wniosku. Jako strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, możemy bowiem domagać się ustanowienia bezpłatnej pomocy prawnej z urzędu, czyli adwokata lub radcy prawnego (zobacz jak wnioskować o o adwokata z urzędu). Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego można zgłosić jednocześnie wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie oraz ustnie do protokołu.

Co jeśli sąd odmówi nam zwolnienia od kosztów sądowych? Jeśli nie zgadzamy się z taką decyzją przysługuje nam zażalenie do sądu drugiej instancji. Wniesienie zażalenia jest zwolnione od opłaty. Jeśli po zakończeniu danego postępowania konieczna jest egzekucja komornicza, wówczas zwolnienie od kosztów sądowych rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne (art. 771 kpc).

Sprawy cywilne bez kosztów sądowych

Kiedy ustawowo nie trzeba ponosić kosztów sądowych? Nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych m.in.:

  • strona dochodząca ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych
  • strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów
  • strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone
  • pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych
  • strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego
  • osoba ubezwłasnowolniona w sprawach o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia

Więcej o tym: art. 94 i kolejne ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296 z póżn. zm.)

Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 Nr 167 poz. 1398 z późn. zm.)