W naszej komendzie powiatowej Państwowej Straży Pożarnej pracuje osoba, której bardzo niewiele brakuje do osiągnięcia 30 lat wysługi emerytalnej, wystarczającej do nabycia prawa do emerytury. Czy jeśli chcemy tę osobę zwolnić, musimy to uzasadniać?
Tak. Zgodnie z art. 43 ust. 3 pkt 3 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 96, poz. 667 ze zm.) strażaka można zwolnić ze służby w przypadku nabycia prawa do zaopatrzenia emerytalnego z tytułu osiągnięcia 30 lat wysługi emerytalnej. Decyzję w tym przedmiocie podejmuje w komendzie powiatowej komendant powiatowy (art. 32 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy). Od tego przysługuje strażakowi odwołanie do wyższego przełożonego (art. 32 ust. 2 ww. ustawy). Z treści art. 43 ust. 3 pkt 3 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej wynika, że decyzja o zwolnieniu strażaka ze służby w opisanym przypadku ma charakter fakultatywny i jest podejmowana w ramach tzw. uznania administracyjnego. Przepis ten bowiem stanowi, że strażaka można zwolnić.
Jednak aby wspomniana czynność była prawidłowa, należy uwzględnić również inne okoliczności, w tym stosowne przepisy ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm., dalej: k.p.k.), które pozwolą zbadać, czy decyzja taka nie nosi cech dowolności. Konieczne jest więc podjęcie wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia określonego stanu faktycznego. Trzeba zebrać dowody w celu ustalenia, czy istnieją ustawowe przesłanki decyzji uznaniowej oraz czy podjęta na ich podstawie decyzja nie wykracza poza granice uznania administracyjnego.
W tym kontekście przypomnienia wymaga, że organ administracji działający na podstawie przepisów prawa materialnego przewidujących uznaniowy charakter rozstrzygnięcia jest zobowiązany zgodnie z zasadą z art. 7 k.p.a. załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków. Organy powinny również wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy (art. 11 k.p.a.). Duże znaczenie dla spełnienia tej zasady będzie miało prawidłowe realizowanie przez organy obowiązku udzielania stronom informacji faktycznej i prawnej oraz zasady czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 k.p.a.). Ponadto organy są zobowiązane zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy w sposób wyczerpujący (art. 77 par. 1 k.p.a.) i na podstawie całokształtu tego materiału ocenić, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 k.p.a.). Istotnym elementem zasady przekonywania będzie również przedstawienie procesu ustalenia stanu faktycznego i zastosowania przepisu uzasadnienia decyzji. Zgodnie bowiem z treścią art. 107 par. 3 k.p.a. uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Uzasadnienie prawne powinno zaś zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.
Zaniechanie wyjaśnienia stronie wszystkich przesłanek stanowi z kolei naruszenie zasad ogólnych postępowania administracyjnego, a w szczególności art. 7, 8, 9, 11 i 107 par. 3 k.p.a.
W kontekście powyższego spełnienie przesłanki 30 lat wysługi emerytalnej nie musi być wystarczającym powodem zwolnienia strażaka ze służby. Konieczne jest bowiem, aby rozstrzygnięcie w tej kwestii podjęte w ramach uznania administracyjnego było wnikliwie, przekonujące, wyczerpujące i jasno uzasadnione, zarówno co do faktów, jak i co do prawa, tak aby nie było wątpliwości, że wszystkie okoliczności sprawy zostały głęboko rozważone i ocenione, a ostateczne rozstrzygnięcie jest ich logiczną konsekwencją. Co istotne, w przypadku decyzji uznaniowej organ jest zobowiązany w sposób czytelny, umożliwiający kontrolę poszczególnych etapów rozumowania, przedstawić wszystkie przesłanki faktyczne i interpretacyjne wnioskowania.
W wyroku z 16 października 2008 r. (sygn. akt III SA/Łd 266/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi podkreślił, że argumentacja o zwolnieniu strażaka ze służby bez konieczności podawania jakichkolwiek kryteriów decyzji ze strony komendanta powiatowej straży pożarnej jest niewystarczająca.
W ocenie sądu taka interpretacja przepisu będącego podstawą analizy jest błędna i wskazuje na niezrozumienie przez ww. organ administracji pojęcia decyzji uznaniowej na podstawie art. 43 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy. W dalszych rozważaniach wskazano, że osiągnięcie przez strażaka odpowiedniego okresu wysługi emerytalnej otwiera możliwość zwolnienia strażaka. Przepis art. 43 ust. 3 pkt 3 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej wprost stanowi, że strażaka można zwolnić. Wynika z tego, że zwolnienie nie ma charakteru obligatoryjnego, a już na pewno z treści przepisu nie wynika, że decyzja w tym przedmiocie nie podlega dodatkowemu uzasadnieniu. Sąd zgodził się z poglądem, że w omawianym przypadku organ nie musi brać pod uwagę takich aspektów jak wiek, kwalifikacje zawodowe, predyspozycje fizyczne i psychiczne strażaka, jego sytuacja osobista. Nie oznacza to jednak, że nie ma obowiązku szczegółowego i przekonującego uzasadnienia decyzji podjętej w ramach uznania administracyjnego. Wskazał ponadto, że podstawą podjętej decyzji mogą być względy prowadzonej przez przełożonego polityki kadrowej, jednak kierunki, założenia i cele tej polityki powinny znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji o zwolnieniu strażaka ze służby.
W wyroku z 26 lipca 2001 r. w sprawie o sygn. akt II SA 618/2001 Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził zaś, że decyzja podjęta w trybie art. 43 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy nie nakłada na organ dodatkowych ograniczeń i w konsekwencji podnoszone argumenty dotyczące kwalifikacji zawodowych, wykonywanych obowiązków i sytuacji osobistej nie mogą mieć decydującego znaczenia w sprawie. Nie oznacza to jednak, że w przypadku spełnienia określonej w cytowanym artykule przesłanki organ, podejmując fakultatywną decyzję o zwolnieniu strażaka ze służby, nie musi wnikliwie uzasadniać swojego rozstrzygnięcia. Stanowisko takie mogłoby być zasadne, gdyby ustawodawca uznał spełnienie przesłanki osiągnięcia 30 lat wysługi emerytalnej jako obligatoryjną podstawę zwolnienia strażaka ze służby. Dając organowi tylko możliwość zwolnienia strażaka w takim przypadku, tym samym zobowiązał go do uzasadnienia skorzystania z danej mu możliwości.
Podstawa prawna
Art. 43 ust. 3 pkt 3 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1340 ze zm.).
