Zmiana domyślnej zasady dziedziczenia ustawowego nie tylko przełoży się na lepszą sytuację nabywających spadek, lecz także zwiększy rolę notariuszy w postępowaniu spadkowym.
Kluczowa korekta przepisów – nowelizacja art. 1015 par. 2 kodeksu cywilnego – dotyczy odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe i polega na wprowadzeniu zasady odpowiedzialności z dobrodziejstwem inwentarza (do wysokości wartości aktywów spadkowych). Obecnie – jeśli spadkobierca nie złoży stosownego oświadczenia – obowiązuje zasada odpowiedzialności nieograniczonej. Często więc trzeba spłacać długi zmarłego przewyższającego wartośc aktywów spadkowych.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza większe bezpieczeństwo, ale również więcej obowiązków. Trzeba bowiem majątek spadkowy zinwentaryzować.
Ustawodawca chce to jak najbardziej ułatwić, w związku z czym w większości przypadków wystarczy wykaz inwentarza. Osobiście sporządzony dokument (wzory będą dostępne na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości oraz w sądach) będzie należało złożyć albo w sądzie, albo u notariusza. Dokonanie tej czynności przed rejentem będzie kosztowało do 200 zł.
Jak wyjaśnia ustawodawca, udział notariusza w przygotowaniu wykazu jest nie do przecenienia. „Przekonanie o składnikach spadku istniejące u typowego spadkobiercy może w znaczący sposób rozmijać się z rzeczywistością, choćby z uwagi na problematykę stosunków majątkowych między małżonkami” – zwraca uwagę w uzasadnieniu do nowelizacji resort sprawiedliwości. Przykładowo: wiele osób nie wie, że dziedziczy się po małżonku, z którym miało się rozdzielność.
W opinii ministerstwa nadanie dodatkowych kompetencji notariuszom jest uzasadnione także faktem, że dostęp do nich jest stosunkowo łatwy, a stres mniejszy niż przy wizycie w sądzie. Ponadto Polacy często w razie dylematów związanych z prawem spadkowym odwiedzają właśnie rejentów.
Wykaz inwentarza – w którym należy wskazać znane nam aktywa i pasywa spadku – składany przed notariuszem zostanie objęty protokołem. Wypis z niego zaś jest niezwłocznie przesyłany przez notariusza do sądu spadku.
– Notariusz będzie mógł przyjąć wykaz inwentarza, który złożony zostanie nie tylko przez jednego spadkobiercę, ale także przez kilku spadkobierców równocześnie, przez zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu – zwraca uwagę notariusz Joanna Greguła, rzecznik Krajowej Rady Notarialnej.
Co jednak w sytuacji, gdy ktoś już po czasie dowie się o nowych składnikach majątku lub długach?
– Nowelizacja przewiduje możliwość uzupełnienia wykazu inwentarza. Tak więc notariusz będzie mógł sporządzić protokół zawierający odpowiednie uzupełnienie – informuje Joanna Greguła.
Jest to o tyle istotne, że wykaz zobowiązuje spadkobiercę do spłacania długów w nim ujętych.
Etap legislacyjny
Ustawa po poprawkach Senatu
