Od 2016 roku za sprawą ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej osoby, które mają problem prawny, a są w nie najlepszej sytuacji finansowej i nie stać ich na poradę u prawnika w kancelarii, mogą uzyskać odpowiedzi na swoje pytania w specjalnych punktach porad.

Z uwagi na potrzeby społeczne ustawa została jednak zmieniona i od początku 2019 roku z bezpłatnej pomocy prawnej może skorzystać każda osoba, której nie stać na uzyskanie odpłatnej porady i która złoży stosowne oświadczenie.

Bezpłatna pomoc prawna

W poradni, obywatel zostanie poinformowany o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących mu uprawnieniach lub spoczywających na nim obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym. Prawnik wskaże sposób rozwiązania problemu prawnego, sporządzi projekt pisma z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym. Punkt świadczy też usługę nieodpłatnej mediacji.

Pismo może dotyczyć m.in. zwolnienia z kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienia adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym.

Osoba zostanie też poinformowana o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Nieodpłatna pomoc prawna może być świadczona z następujących dziedzin prawa:

  • prawo rodzinne;
  • prawo pracy;
  • sprawy z zakresu rozpoczęcia działalności gospodarczej;
  • prawo cywilne;
  • prawo ubezpieczeń społecznych, prawo do opieki zdrowotnej;
  • prawo administracyjne, z wyjątkiem prawa podatkowego;
  • prawo podatkowe;
  • prawo karne.

Uwaga. Nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie

Obejmuje ono działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości o przysługujących uprawnieniach lub obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego.

Takie poradnictwo obejmuje również nieodpłatną mediację w wymienionych sprawach.

Mediacja

W niektórych sprawach możliwa jest ingerencja prawnika na „zewnątrz” w postaci mediatora. Mediatorem może być osoba wpisana na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego. W określonych przypadkach mediatorem może być też prawnik z punktu nieodpłatnych porad prawnych lub świadcząca poradnictwo obywatelskie.

Mediacja może być prowadzona pomiędzy stronami dążącymi do polubownego rozwiązania sporu. Stroną inicjującą przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji może być wyłącznie osoba uprawniona. Czyli mediacja odbywa się na wniosek zainteresowanego.

Kto może uzyskać pomoc?

Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Administratorem danych osobowych zawartych w oświadczeniu jest starosta.

Osoba, która chce uzyskać pomocy, musi wypełnić w pewnym zakresie kartę nieodpłatnej pomocy. Musi podać ogólne informacje dotyczące w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania, oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia.

Kto udziela nieodpłatnej pomocy prawnej

Nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.

Przed udzieleniem nieodpłatnej pomocy prawnej prawnik może zażądać od osoby uprawnionej okazania dokumentu stwierdzającego tożsamość.

Adwokat lub radca prawny może z ważnych powodów odmówić udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej informując osobę uprawnioną o innych punktach, w których udzielana jest nieodpłatna pomoc prawna na obszarze powiatu.

W przypadku stwierdzenia, że przedstawiony przez osobę uprawnioną problem nie może być rozwiązany w całości albo części poprzez udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności stwierdzenia, że problem nie ma wyłącznie charakteru prawnego, adwokat lub radca prawny informują o możliwościach uzyskania innej stosownej pomocy w jednostkach nieodpłatnego poradnictwa, wskazanych na liście sporządzanej przez starostę. Starosta sporządza i aktualizuje listę jednostek nieodpłatnego poradnictwa, dostępnego dla mieszkańców powiatu.

Co i Gdzie?

Lista zawiera dane jednostek nieodpłatnego poradnictwa uporządkowane według tematyki poradnictwa, w tym:

  • jednostek publicznych,
  • jednostek niepublicznych działających na zlecenie
  • oraz jednostek prowadzących działalność pożytku publicznego działających na zlecenie.

Poza tym znajdują się tam informacje dot. nazwy jednostek, zakresu poradnictwa, adresów i danych kontaktowych, w tym o stronach internetowych i numerach telefonicznych, dniach i godzinach działalności oraz kryteriach dostępu do usługi.

Listę starosta udostępnia w Biuletynie Informacji Publicznej. Ponadto informacje te udostępnia się w szczególności:

  • na stronach internetowych urzędu starostwa powiatowego i urzędów gmin na obszarze tego powiatu;
  • co najmniej raz w roku w lokalnych środkach masowego przekazu;
  • w sposób zwyczajowo przyjęty na terenie powiatu.

Zasady udzielania porad

Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Z ważnych powodów dopuszcza się ustalenie innej kolejności udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Kobiecie, która jest w ciąży, udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się poza kolejnością.

Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerem telefonu wskazanym przez starostę.

Porady, co do zasady, udzielane są podczas osobistej wizyty w punkcie.

Osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osobom doświadczającym trudności w komunikowaniu się, może być udzielana nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, z wyłączeniem nieodpłatnej mediacji, także poza punktem albo za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość.

Osoby, które zgłoszą uzasadnioną potrzebę komunikacji za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składają w formie papierowej lub elektronicznej oświadczenie wraz ze wskazaniem okoliczności to uzasadniających oraz dostępnych tej osobie środków porozumiewania się na odległość.

Osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, po otrzymaniu drogą elektroniczną oświadczenia i danych kontaktowych osoby uprawnionej, porozumiewa się z nią w umówionym terminie.

Tak było

Do końca roku 2018 darmowa pomoc prawna była udzielana na etapie przedsądowym:

  • młodzieży do 26. roku życia,
  • osobom fizycznym, którym w okresie roku poprzedzającego zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej na podstawie ustawy o pomocy społecznej
  • osobom, które ukończyły 65 rok życia,
  • osobom posiadającym ważną Kartę Dużej Rodziny,
  • kombatantom,
  • weteranom,
  • zagrożonym lub poszkodowanym katastrofą naturalną, klęską żywiołową lub awarią techniczną,
  • kobietom w ciąży.

Podsumowanie. 8 rzeczy, które musisz wiedzieć o nieodpłatnej pomocy prawnej.

1. Z bezpłatnej pomocy prawnej może skorzystać każda osoba, której nie stać na uzyskanie odpłatnej porady i która złoży stosowne oświadczenie.

2. Nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.

3. Prawnik może zażądać od osoby uprawnionej okazania dokumentu stwierdzającego tożsamość.

4. Osoba, która chce uzyskać pomocy, musi wypełnić kartę nieodpłatnej pomocy.

5. Z zasady nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.

6. Kobiecie, która jest w ciąży, udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się poza kolejnością.

7. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie.

8. Porady, co do zasady, udzielane są podczas osobistej wizyty w punkcie.