Taka teza wyłania się z uzasadnienia do postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 19 września 2011 r., sygn. akt. I Acz 1499/11.
Odpłatność postępowania
Trzeba mieć na uwadze, że postępowanie cywilne jest co do zasady odpłatne, w związku z czym sąd nie powinien podejmować żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. Od tej reguły przewidziany jest wyjątek w postaci możliwości powołania się przez stronę na dobrodziejstwo wynikające z instytucji zwolnienia od kosztów sądowych.
Zgodnie z treścią art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1398) zwolnienia od kosztów sądowych poprzez złożenie stosownego wniosku może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania dla siebie i swojej rodziny. Jednocześnie podmiot ubiegający się o zwolnienie z kosztów sądowych powinien dołączyć do przedmiotowego wniosku oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania sporządzone według specjalnego formularza.
Dlatego też problematyka związana z właściwym złożeniem wniosku o zwolnienie od kosztów odgrywa niebagatelną rolę w perspektywie skutecznego wszczęcia postępowania przez podmioty znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej.
Jeden wniosek
Nierzadko zdarza się w praktyce, że taki wniosek składa kilka osób występujących w postępowaniu w charakterze strony jednocześnie – przykładowo członkowie rodziny prowadzący wspólne gospodarstwo domowe. W takiej sytuacji pojawia się wątpliwość, czy do wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych należy dołączyć jedno oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym wypełnione i podpisane przez wszystkich bliskich, czy też konieczne jest przedłożenie odrębnych formularzy przez każdego z wnioskodawców z osobna.
W myśl stanowiska prezentowanego przez SA we Wrocławiu w cytowanym orzeczeniu przedstawienie przez kilku członków rodziny prowadzących razem gospodarstwo domowe w jednym formularzu swojej sytuacji materialnej może okazać się niewystarczające do prawidłowego ustalenia stanu majątkowego każdego z nich. W razie wpłynięcia takiego wspólnie sporządzonego oświadczenia sąd winien wezwać każdego z wnioskodawców z osobna do uzupełnienia wniosku o zwolnienie z kosztów poprzez przedłożenie oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym dotyczącego tylko jego osoby.
W mojej ocenie przyjęcie koncepcji ściśle indywidualnego badania sytuacji majątkowej każdego ze wspólnie wnioskujących o zwolnienie od kosztów należy uznać za rozwiązanie słuszne i racjonalne. Doświadczenie życiowe uczy, iż często w rzeczywistości położenie materialne osób będących członkami jednej rodziny mimo prowadzenia razem gospodarstwa domowego bywa zasadniczo, a niekiedy skrajnie odmienne.