W spółkach osobowych – w tym w jawnych – przedmiotem egzekucji nie może być ogół praw i obowiązków wspólnika, czyli udział w spółce. Według jakich zasad można zatem przeprowadzić egzekucję z praw przysługujących wspólnikowi w spółce jawnej?
W czasie trwania spółki jawnej wierzyciel wspólnika może uzyskać zajęcie tylko niektórych praw służących temu wspólnikowi. Zajęte mogą być te prawa z tytułu udziału w spółce, którymi wspólnikowi wolno rozporządzać (art. 62 par. 1 kodeksu spółek handlowych).
Należą do nich prawa majątkowe, w szczególności prawo do udziału w zysku, o ile został on przeznaczony do podziału między wspólników, czy też prawo do udziału likwidacyjnego w majątku spółki w razie jej rozwiązania lub wystąpienia z niej.
Często egzekucja prowadzona z majątku dłużnika nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Natomiast szansę na zaspokojenie roszczeń daje przysługujący dłużnikowi udział kapitałowy w majątku spółki.
Wtedy wierzyciel zadłużonego wspólnika spółki jawnej może wypowiedzieć udział w niej, należący do tego wspólnika.
Warunkiem skorzystania z tej możliwości jest bezskutecznie prowadzona w ciągu ostatnich sześciu miesięcy egzekucja z ruchomości wspólnika i uzyskanie przez wierzyciela na podstawie tytułu egzekucyjnego zajęcia roszczeń przysługujących wspólnikowi na wypadek jego wystąpienia lub rozwiązania spółki.
Wierzyciel jest uprawniony do wypowiedzenia umowy spółki zarówno wówczas, gdy zawarta została na czas nieokreślony, jak i na czas określony. Co do zasady, wypowiedzenie powinno nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego.
Jeżeli jednak wspólnicy ustalili w umowie spółki krótszy okres wypowiedzenia, wierzyciel uprawniony jest do skorzystania z tego rozwiązania.
Wspólnicy nie mogą w umowie spółki jawnej wyłączyć ani ograniczyć prawa wierzyciela do wypowiedzenia udziału wspólnika dłużnika. Wypowiedzenie udziału wspólnika dokonywane przez wierzyciela powinno być sporządzone na piśmie i doręczone wszystkim wspólnikom lub wspólnikowi uprawnionemu do reprezentacji spółki.