Sąd rozpozna zarzuty, które zostały zgłoszone po zamknięciu rozprawy, ale tylko wtedy, gdy nie można ich było przedstawić wcześniej – uchwalił Sąd Najwyższy.

Post factum

Powódka wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu egzekucyjnego w postaci nakazu zapłaty wydanego przez sąd na podstawie weksla, czyli wytoczyła powództwo opozycyjne. Twierdziła, że zapłaciła wierzycielowi 39 tys. zł. Sąd rejonowy oddalił jednak powództwo. Uznał, że kobieta przedstawiła swoje zarzuty zbyt późno. Powinna je była sformułować wcześniej, gdy dochodziła zapłaty.
Natomiast w sprawie wszczętej powództwem opozycyjnym rozpoznanie takiego zarzutu podważyłoby powagę rzeczy osądzonej, wynikającą z prawomocnego nakazu zapłaty. Art. 840 par. 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U z 1964 r., nr 43 poz. 296 z późn. zm.) mówi, że dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli po jego powstaniu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasa.
Jeżeli tym tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć swoje powództwo na zarzucie spełnienia świadczenia nawet po zamknięciu rozprawy, ale tylko wtedy, gdy nie było to rozpoznawane przez sąd.
Przy rozpatrywaniu apelacji powódki sąd okręgowy miał wątpliwości dotyczące rozumienia tego przepisu i w związku z tym przedstawił SN pytanie prawne.

Res iudicata

Sąd Najwyższy orzekł, że można przedstawić po zamknięciu rozprawy zarzut spełnienia świadczenia, ale tylko gdy nie mógł on być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny.
Jeżeli bowiem można było sformułować go do chwili zamknięcia rozprawy, ale strona tego zaniechała, zarzut podlega prekluzji: uprawnienie do podniesienia go wygasa ze względu na upływ terminu, w którym można było zarzut zgłaszać.
Ten skutek jest niezależny od tego, czy strona ponosi winę, że nie wskazała pewnych okoliczności na właściwym etapie postępowania.
Strona zatem powinna przedstawiać w toku postępowania fakty i twierdzenia istotne dla rozstrzygnięcia oraz podnosić przysługujące jej zarzuty pod rygorem utraty tej możliwości. Prawo tylko wyjątkowo dopuszcza powoływanie się po uprawomocnieniu wyroku na okoliczności sprawy występujące przed jego wydaniem.
Takim przypadkiem jest skarga o wznowienie postępowania, przysługująca w razie wykrycia okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Sąd rozpoznający powództwo opozycyjne jest więc bezwzględnie związany wyrokiem wydanym w sprawie między wierzycielem a dłużnikiem co do ustalonego obowiązku świadczenia.

ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 16/12.