W 1970 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. wydało decyzję o zagospodarowaniu blisko 20 ha gruntów w ramach wspólnoty gruntowej. Władze wskazały jednocześnie wykaz osób uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykaz posiadanych przez nich gruntów i udziałów. Kilka lat później wywłaszczono na rzecz Skarbu Państwa nieruchomość wchodzącą w skład wspólnoty. W decyzji wskazano nazwiska współwłaścicieli, powierzchnię do wywłaszczenia i wysokość odszkodowania. Wśród współwłaścicieli wymieniono spadkobierców W. K.
Wniosek o zwrot
W latach 90. wspólnota gruntowa została zlikwidowana i wykreślona z rejestru. W 2009 r. spadkobiercy W.K. złożyli wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Starosta umorzył jednak postępowanie w sprawie zwrotu nieruchomości. Podkreślił, że uprawniona do wystąpienia z roszczeniem o zwrot przedmiotowej nieruchomości wspólnota gruntowa wsi przestała istnieć z dniem wykreślenia jej z rejestru. Dlatego postępowanie było bezprzedmiotowe – brak było podmiotu legitymującego się odpowiednimi atrybutami. Decyzję podtrzymał wojewoda. Decyzję zaskarżyła do sądu jedna ze spadkobierczyń. Zdaniem skarżącej likwidacja wspólnoty gruntowej nie spowodowała likwidacji własności.
Własność udziałowców
WSA w Białymstoku przyznał rację skarżącej. Działki wchodzące w zakres wspólnoty gruntowej stanowią przedmiot własności jej udziałowców. Stanowisko organów było błędne. Postępowanie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie może podlegać umorzeniu jako bezprzedmiotowe z tego powodu, że wspólnota gruntowa została zlikwidowana, bo są podmioty, którym można zwrócić nieruchomość.
W momencie utworzenia wspólnoty gruntowej, jak i w czasie jej trwania wywłaszczona działka stanowiła współwłasność osób uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, a nie własność wspólnoty gruntowej czy też spółki zarządzającej tą nieruchomością. W konsekwencji oznacza to, że w sytuacji gdy działka ta została użyta na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, a wspólnota gruntowa została zlikwidowana, podmiotem uprawnionym do żądania zwrotu tej działki są jej współwłaściciele lub ich spadkobiercy, a nie wspólnota gruntowa. Sąd podkreślił, że rozumowanie organu, zgodnie z którym podmiotem legitymowanym do zwrotu tej działki może być jedynie wspólnota gruntowa, prowadzi do absurdalnego wniosku, że jej współwłaściciele lub ich spadkobiercy musieliby ponownie utworzyć wspólnotę gruntową. Wspólnota gruntowa jest niczym innym jak tylko sposobem zarządzania nieruchomością i jej utworzenie nie ma wpływu na kształtowanie uprawnień właścicielskich nieruchomości wchodzących w jej skład.
Słownik
Wspólnota gruntowa – sposób zarządzania nieruchomościami rolnymi, leśnymi oraz obszarami wodnymi. Jej uczestnicy korzystają z nieruchomości stanowiącej przedmiot wspólnoty zgodnie z ich przeznaczeniem, np. przez wypasanie bydła, pobieranie pożytków naturalnych z lasu lub stawu, udział w dochodach przez podział pożytków z użytków rolnych i leśnych. Udziały we wspólnocie i w korzyściach wynikających z zagospodarowania wspólnoty są określone w częściach ułamkowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, sygn. akt II SA/Bk 809/10
