Prawidłowe różnicowanie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi to nieproste zadanie. Nawet sądy i organy nadzoru rozbieżnie interpretują przepisy
Stosowanie przepisów znowelizowanej ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 r. poz. 1399 ze zm.) nadal nastręcza wielu problemów. Dotyczy to zwłaszcza treści wzoru deklaracji oraz ustalania i różnicowania stawek opłat.
Mamy do czynienia z różnymi interpretacjami, odmiennymi wyrokami sądów administracyjnych i rozstrzygnięciami organów nadzoru. Różnicowanie stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi umożliwiają znowelizowane przepisy ustawy obowiązujące od 6 marca 2013 r. A przypadki niewłaściwego zróżnicowania stawek nie są rzadkością.
Zgodnie z ustawą
Według art. 6j ust. 1 ustawy dla nieruchomości, które są zamieszkane, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn:
1) liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, lub
2) ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub
3) powierzchni lokalu mieszkalnego
oraz stawki opłat ustalonej na podstawie wybranej metody lub metod ustalania opłat na obszarze gminy.
Wynika z tego wyraźnie, że dla danej nieruchomości ustala się tylko jedną stawkę opłat, przy zastosowaniu jednej z wyżej wymienionych metod. Przy tym na terenie gminy mogą być zastosowane różne metody ustalania opłat.
Zgodnie z art. 6k ust. 2 ustawy przy ustalaniu stawki opłaty rada gminy bierze pod uwagę liczbę mieszkańców zamieszkujących daną gminę, ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy i koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi.
Jak widać, stawka opłaty ma charakter jednostkowy i dopiero po pomnożeniu przez podstawę, tj. liczbę mieszkańców, ilość zużytej wody lub powierzchnię lokalu mieszkalnego, stanowi miesięczną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W przypadku nieruchomości zamieszkanych rada gminy na podstawie art. 6j ust. 2 ustawy może ustalić jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego. Zryczałtowany charakter stawki nie oznacza, że jest ona ustalana dowolnie, gdyż tutaj również mają zastosowanie te elementy kalkulacji stawki, które są brane pod uwagę przy ustalaniu stawki według innych metod, a wymienione w art. 6k ust. 2 ustawy.
Niezależne przesłanki
Ustalone stawki opłat rada gminy zgodnie z art. 6j ust. 2a ustawy może zróżnicować w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. Wymienione przesłanki różnicowania opłat są niezależne od metod ich ustalania. Rada gminy może skorzystać tylko z jednej lub więcej niż jednej przy różnicowaniu stawek opłat. Nie ma przeszkód, aby w określonych warunkach wykorzystana została np. jednocześnie liczba osób zamieszkujących nieruchomość i rodzaj zabudowy, chociaż takie sytuacje w praktyce raczej występować będą rzadko.
W zakresie różnicowania stawek rada gminy ma swobodę działania, ale wydaje się, że ze względów społecznych do tego celu wykorzystywana będzie głównie przesłanka odnosząca się do liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość. Potwierdza to praktyka. Poza zakresem stosowania przesłanek wątpliwości interpretacyjne budzi również możliwość zróżnicowania stawki opłat od gospodarstwa domowego i sposób zróżnicowania stawek w zależności od liczby osób, które zamieszkują daną nieruchomość.
Praktycznie różnicowanie stawek spotyka się wtedy, gdy stawka podstawowa ustalona została na podstawie liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość. Wynika to chyba stąd, że istnieje pozorne powiązanie metody ustalania stawki według art. 6j ust. 1 pkt 1 z przesłanką jej zróżnicowania zawartą w art. 6j ust. 2a. Tymczasem możliwość różnicowania stawek istnieje przy każdej z metod ich ustalania, o których mowa w art. 6j ust. 1 pkt 1–3 ustawy.
Rozbieżne orzecznictwo
Nie ma również przeszkód, aby stawka opłaty od gospodarstwa domowego ustalana ryczałtowo zastała zróżnicowana, np. w zależności od liczby mieszkańców czy rodzaju zabudowy. Twierdzenie, że w takiej sytuacji dochodzi do niedopuszczalnego zastosowania jednocześnie dwóch metod ustalania stawek, jest nieuzasadnione. Trudno zgodzić się z wyrokami sądów administracyjnych i rozstrzygnięciami organów nadzoru, z których wynika, że w przypadku wyboru metody od gospodarstwa domowego można ewentualnie zróżnicować stawki tylko w zależności od tego, czy odpady są zbierane w sposób selektywny. Stanowisko w tej kwestii Ministerstwa Środowiska dopuszcza możliwość różnicowania stawek przy metodzie opłaty zależnej od gospodarstwa domowego. Potwierdzenie takiego poglądu znajdujemy również w orzecznictwie sądowym (np. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 11 grudnia 2013 r. sygn. akt II SA/Kr 822/13). Jednak w tym zakresie orzecznictwo nie jest jednolite.
Na osobę
Poważna rozbieżność w interpretacji przepisów dotyczy jeszcze innej bardzo istotnej kwestii, a mianowicie sposobu różnicowania stawek za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zależności od liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość. Dość często spotyka się przypadki ustalenia dwóch stawek opłat (np. dla 4 osób obowiązuje stawka podstawowa, a dla następnych osób zamieszkujących nieruchomość przyjmuje się np. 1 zł od osoby). Zastosowanie takiego sposobu różnicowania mogłoby praktycznie prowadzić do ustalenia nawet kilku stawek opłat, które obowiązywałyby na terenie danej nieruchomości.
W świetle przepisów dotyczących metod i przesłanek różnicowania stawek trzeba stwierdzić, że ustalenie różnych stawek opłat dla osób zamieszkujących daną nieruchomość jest nieprawidłowe. Skoro bowiem ustawa przewiduje jedną stawkę opłaty obowiązującą dla danej nieruchomości zamieszkanej, to brak jest podstaw, aby różnicowanie polegało na wprowadzeniu dwóch lub więcej stawek. Istota różnicowania polega na tym, że różne stawki obowiązują, ale dla odrębnych nieruchomości, np. dla niektórych nieruchomości jest to 12 zł od osoby, a dla pozostałych 15 zł od osoby. Brak jest natomiast możliwości zróżnicowania stawek w ramach jednej nieruchomości. Taka sama zasada obowiązuje przy zastosowaniu każdej metody ustalania stawek, nie wyłączając jednej stawki od gospodarstwa domowego.
Dopuszczenie do obrotu prawnego uchwał rad gmin ustalających różne stawki opłat dla poszczególnych osób zamieszkujących daną nieruchomość nie znajduje więc uzasadnienia w ustawie.