Przedsiębiorca, którego dłużnik po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o zapłatę pozbył się wartościowych składników majątku, nie jest całkowicie bezradny. Ma zasadniczo dwie drogi postępowania. W sytuacji gdy zachowanie dłużnika wyczerpuje znamiona przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela – poszkodowany wierzyciel może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do organów ścigania. Może również dochodzić swoich praw na drodze cywilnej.
Prawo pozwala mu wystąpić ze skargą pauliańską, co następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela uzyskała korzyść majątkową. Co istotne, skorzystanie z pierwszej drogi nie wyklucza drugiej, a wręcz jest wskazane, bo ułatwi dochodzenie roszczeń.
Załóżmy następującą sytuację: właścicielka firmy (pani Klara) dysponuje prawomocnym wyrokiem zasądzającym na jej rzecz od innego przedsiębiorcy (pani Stelli) kwotę 70 tys. zł (wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu i postępowania klauzulowego). Już po nadaniu ww. wyrokowi klauzuli wykonalności pani Stella darowała swojej córce wartościową nieruchomość, uniemożliwiając przeprowadzenie egzekucji z tego składnika majątku. Innych składników majątku brak. Zatem jakie działania powinna podjąć pani Klara, aby otrzymać należne jej pieniądze?
I. DROGA KARNA
Zachowanie pani Stelli wyczerpuje znamiona przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela określonego w art. 300 par. 2 kodeksu karnego (dalej: k.k.). W świetle cytowanego przepisu, kto w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu bądź innego organu państwowego udaremnia bądź uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem bądź usuwa znaki zajęcia, podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat.
Pani Stella jest dłużnikiem pani Klary na kwotę 70 tys. zł (wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu i postępowania klauzulowego). Czytelniczka dysponuje stosownym prawomocnym wyrokiem sądu. Po nadaniu temu wyrokowi klauzuli wykonalności pani Stella darowała swojej córce wartościową nieruchomość. Innego majątku nie posiada. Tym samym uniemożliwiła wierzycielce przeprowadzenie skutecznej egzekucji z tego składnika majątku.
Ściganie przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela odbywa się wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego, chyba że jest nim Skarb Państwa – wówczas z urzędu (art. 300 par. 4 k.k.).
Po pomoc do policji lub prokuratury
Pani Klara nie jest jednak bezbronna. Powinna zatem złożyć na policję albo do prokuratury (w swojej miejscowości, nawet gdy właściwa miejscowo jest inna jednostka) zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez panią Stellę przestępstwa udaremnienia przez nią zaspokojenia wierzytelności czytelniczki. Należy w nim uzasadnić i wskazać dowody świadczące o tym, jak postępowanie dłużnika udaremniło możliwość zaspokojenia wierzytelności. Zamieszczamy wzór takiego zawiadomienia. [wzór 1]
II. DROGA CYWILNA
Gdy wskutek czynności prawnej (w opisywanej sytuacji – darowizny nieruchomości) dłużnika (pani Stelli) dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli (tu – pani Klary) osoba trzecia (córka pani Stelli – Ksenia) uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Sytuacja pokrzywdzenia
Omawiana czynność może być uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy w jej rezultacie dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w stopniu wyższym niż był przed jej realizacją. Jeżeli jednak wskutek owej czynności korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem (np. dziecko dłużnika), zachodzi domniemanie, że osoba ta wiedziała, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Natomiast w sytuacji, w której uzyskanie wyżej wymienionej korzyści majątkowej nastąpiło bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania jej za bezskuteczną względem siebie, chociażby osoba trzecia nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Gdy zaś w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny albo stał się bankrutem z powodu dokonania darowizny, domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Pięć lat na decyzję
W opisywanych powyżej sytuacjach można wystąpić z tzw. skargą pauliańską, co następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela uzyskała korzyść majątkową. Na złożenie owej skargi wierzyciel ma maksymalnie pięć lat od dnia dokonania przedmiotowej czynności.
Pani Klarze przysługuje więc prawo do wytoczenia przeciwko córce pani Stelli powództwa o uznanie zawarcia umowy darowizny nieruchomości z 30 grudnia 2016 r. za bezskuteczną w stosunku do czytelniczki jako dokonanej z jej pokrzywdzeniem. Argumenty, jakie powinna ona podnieść w tym pozwie, zostały przedstawione we wzorze skargi paulińskiej. Zawiera on ponadto wzór wniosku o udzielenie zabezpieczenia. [wzór 2]
Właściwy sąd
Powództwo należy wnieść do wydziału cywilnego sądu rejonowego (bo w tym przypadku wartość przedmiotu sporu, czyli wartość należności głównej przysługującej powódce od pani Stelli nie przekracza 75 tys. zł). Sąd powinien być miejscowo właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanej (tj. Kseni Igrekowskiej).
Stosunkowa opłata sądowa od tego pozwu wynosi natomiast 3,5 tys. zł (5 proc. od wartości przedmiotu sporu, tj. 5 proc. x 70 tys. zł). Gdyby wartość przedmiotu sporu przewyższała 75 tys. zł, wówczas przedmiotowe powództwo trzeba byłoby skierować do miejscowo właściwego sądu okręgowego do wydziału cywilnego.
Warto połączyć
Omówione powyżej drogi postępowania mogą być podjęte przez wierzyciela albo równocześnie, albo jedna po drugiej w dowolnej kolejności, albo też według wyboru wierzyciela. Oczywiście dopuszczalne jest poprzestanie tylko na jednej z nich.
Wyeksponować jednak należy, że – w świetle art. 11 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) – ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Gdyby zatem wobec dłużniczki z pytania czytelniczki zapadł prawomocny wyrok za popełnienie przez nią przestępstwa udaremnienia przez nią zaspokojenia wierzytelności pani Klary, tj. określonego w art. 300 par. 2 k.k., to byłby on wiążący dla sądu rozpatrującego jej ewentualną skargę paulińską przeciwko córce Stelli Igrekowskiej, przesądzając – w zasadzie – o korzystnym dla czytelniczki wyniku tej sprawy cywilnej.
Wniosek o zabezpieczenie
Warto w tym miejscu dodać, że gdy wniosek o udzielenie zabezpieczenia składa się w piśmie rozpoczynającym sprawę (np. w pozwie), wówczas nie podlega on żadnej opłacie sądowej. W przeciwnym wypadku, tj. gdy wniosek składa się w oddzielnym piśmie, podlega on opłacie sądowej w kwocie 40 zł (chyba że powód jest zwolniony od kosztów sądowych w całości, ewentualnie w części przekraczającej 30 zł). ⒸⓅ
WAŻNE
Czynność prawna może być uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy w jej rezultacie dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w stopniu wyższym niż był przed jej realizacją.
WZÓR 1
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa udaremnienia przez dłużnika zaspokojenia należności swojego wierzyciela
Płock, 10 lutego 2017 r.
Klara Iksińska
Usługi Budowlane Klara Iksińska
ul. Porzeczkowa 123, 09-400 Płock
Prokuratura Rejonowa w Płocku
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Załączając wypis z CEIDG z 10 lutego 2017 r., zawiadamiam o:
podejrzeniu popełnienia przez Stellę Igrekowską, zam. ul. Marchewkowa 300, 09-400 Płock, przestępstwa z art. 300 par. 2 k.k. polegającego na tym, że 30 grudnia 2016 r. w Płocku – w celu udaremnienia wykonania prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy z 1 września 2016 r. wydanego w sprawie o sygn. akt V GC 00/16 – ww. udaremniła zaspokojenie swojego wierzyciela, tj. Klary Iksińskiej prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą Usługi Budowlane Klara Iksińska (ul. Porzeczkowa 123, 09-400 Płock), przez darowanie na rzecz córki Kseni Igrekowskiej zagrożonego zajęciem prawa własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł.
Ponadto wnoszę o:
zaliczenie w poczet materiału dowodowego niniejszej sprawy niżej wymienionych dokumentów:
a) wyroku Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy z 1 września 2016 r. w sprawie o sygn. akt V GC 00/16 wraz z klauzulą wykonalności z 7 listopada 2016 r. – na okoliczność ustalenia, że pokrzywdzona jest wierzycielem Stelli Igrekowskiej co do kwoty należności głównej w wysokości 70 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 3,5 tys. zł z tytułu zwrotu kosztów procesu i kwoty 12 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania klauzulowego,
b) umowy darowizny z 30 grudnia 2016 r., Rep. A 000/2016 – na okoliczność ustalenia, że Stella Igrekowska 30 grudnia 2016 r. darowała na rzecz swojej córki Kseni Igrekowskiej prawo własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł,
c) postanowienia komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku Bianki Nowak z 31 stycznia 2017 r. w sprawie Km 00/16 o umorzeniu egzekucji – na okoliczność ustalenia, że egzekucja prowadzona przeciwko Stelli Igrekowskiej do wszystkich składników jej majątku okazała się bezskuteczna.
Uzasadnienie
Pokrzywdzona jest wierzycielem Stelli Igrekowskiej co do kwoty należności głównej w wysokości 70 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 3,5 tys. zł z tytułu zwrotu kosztów procesu i kwoty 12 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania klauzulowego.
Dowód: dokument z lit. a.
10 listopada 2016 r. pokrzywdzona wszczęła egzekucję przeciwko Stelli Igrekowskiej co do wszystkich składników jej majątku. Postępowanie to, w sprawie Km 00/16, zostało jednak umorzone postanowieniem z 31 stycznia 2017 r. komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku Bianki Nowak wobec bezskuteczności egzekucji. Stella Igrekowska nie dysponuje żadnym majątkiem, ponieważ 30 grudnia 2016 r. darowała na rzecz swojej córki Kseni Igrekowskiej prawo własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie, objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł. Innych składników majątku zaś nie posiada.
Dowód: dokument z lit. b–c.
Stella Igrekowska udaremniła tym samym zaspokojenie wierzytelności pokrzywdzonej stwierdzonej prawomocnym wyrokiem z lit. a. Stella Igrekowska miała świadomość, że skoro pokrzywdzona dysponuje przeciwko niej tytułem wykonawczym, tj. dokumentem z lit. a, to skieruje egzekucję do wszystkich, a przynajmniej tych najbardziej wartościowych składników jej majątku, aby uzyskać swoją wierzytelność czy to w całości, czy choćby w części.
Wyżej opisane zachowanie Stelli Igrekowskiej wyczerpało zatem znamiona przestępstwa określonego w art. 300 par. 2 k.k.
W załączeniu:
– wypis z CEIDG pokrzywdzonej z 10 lutego 2017 r.,
– dokumenty z poz. „Dowód”.
..............................
(Klara Iksińska)
Niniejsze zawiadomienie nie podlega opłacie
WZÓR 2
Skarga pauliańska
Płock, 1 marca 2017 r.
Sąd Rejonowy w Płocku
I Wydział Cywilny
Powód: Klara Iksińska
prowadząca działalność gospodarczą
pod firmą Usługi Budowlane Klara Iksińska
(NIP: 000-111-22-33)
ul. Szalotki 67, 09-400 Płock
Pozwana: Ksenia Igrekowska
zam. ul. Prostokątna 34, 09-400 Płock
wartość przedmiotu sporu: 70 000 zł
opłata sądowa: 3500 zł
wniosek o udzielenie zabezpieczenia zwolniony od opłaty sądowej
(art. 68 pkt 1 ustawy z 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych)
Pozew o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela wraz z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia
Działając w imieniu własnym, niniejszym wnoszę o:
1) uznanie umowy z 30 grudnia 2016 r. zawartej przed notariuszem Mariką Kowalską Rep. A 000/2016, na mocy której Stella Igrekowska darowała swojej córce Kseni Igrekowskiej prawo własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł, za bezskuteczną w stosunku do powódki Klary Iksińskiej jako dokonanej z pokrzywdzeniem powódki, której przysługuje wobec Stelli Igrekowskiej wierzytelność w kwocie 70 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 marca 2016 r. do dnia zapłaty ustalona prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy z 1 września 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V GC 00/16;
2) zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych;
3) przeprowadzenie rozprawy, w tym także podczas nieobecności powódki.
Ponadto wnoszę:
a) wyrok Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy z 1 września 2016 r. w sprawie o sygn. akt V GC 00/16 wraz z klauzulą wykonalności z 7 listopada 2016 r. – na okoliczność ustalenia, że powódka jest wierzycielem Stelli Igrekowskiej co do kwoty należności głównej w wysokości 70 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 3500 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu i kwoty 12 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania klauzulowego,
b) umowę darowizny z 30 grudnia 2016 r., Rep. A 000/2016 – na okoliczność ustalenia, że Stella Igrekowska 30 grudnia 2016 r. darowała na rzecz pozwanej, tj. swojej córki Kseni Igrekowskiej, prawo własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł,
c) postanowienie komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku Bianki Nowak z 31 stycznia 2017 r. w sprawie Km 00/16 o umorzeniu egzekucji – na okoliczność ustalenia, że egzekucja prowadzona z wniosku powódki przeciwko Stelli Igrekowskiej do wszystkich składników jej majątku okazała się bezskuteczna,
d) odpis z KW PL1E/00000472/0 prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych – na okoliczność ustalenia, że pozwana jest wpisana jako właścicielka działki określonej w lit. b.
Na podstawie art. 755 par. 1 pkt 5 w zw. z art. 730, 730 1 i nast. k.p.c. wnoszę także o:
udzielenie zabezpieczenia przez czas trwania postępowania o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela przez wpisanie w dziale III księgi wieczystej KW PL1E/00000472/0 ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu.
Uzasadnienie
Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Omawiana czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy w jej rezultacie dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej realizacją. Jeżeli jednak wskutek owej czynności korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem, zachodzi domniemanie, że osoba ta wiedziała, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Natomiast w sytuacji, w której uzyskanie ww. korzyści majątkowej nastąpiło bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania jej za bezskuteczną względem siebie, chociażby osoba trzecia nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Gdy zaś w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny albo stał się bankrutem z powodu dokonania darowizny, domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Powódka jest wierzycielem Stelli Igrekowskiej co do kwoty należności głównej w wysokości 70 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 3,5 tys. zł z tytułu zwrotu kosztów procesu i kwoty 12 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania klauzulowego.
Dowód: dokument z lit. a.
10 listopada 2016 r. powódka wszczęła egzekucję przeciwko Stelli Igrekowskiej co do wszystkich składników jej majątku. Postępowanie to w sprawie Km 00/16 zostało jednak umorzone postanowieniem z 31 stycznia 2017 r. komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Płocku Bianki Nowak wobec bezskuteczności egzekucji. Stella Igrekowska nie dysponuje żadnym majątkiem, ponieważ 30 grudnia 2016 r. darowała na rzecz pozwanej, tj. swojej córki Kseni Igrekowskiej, prawo własności niezabudowanej działki gruntu nr 100 o pow. 6,23 ha położonej w obrębie Staw 1, jednostka ewidencyjna Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie objętej KW PL1E/00000472/0 prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych o wartości darowizny 100 tys. zł. Innych składników majątku zaś nie posiada.
Dowód: dokument z lit. b–c.
Zawarcie umowy darowizny między pozwaną a dłużniczką powódki nastąpiło więc już po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Rejonowego w Płocku V Wydział Gospodarczy z 1 września 2016 r. wydanego w sprawie o sygn. akt V GC 00/16, po nadaniu temu orzeczeniu klauzuli wykonalności i wszczęciu egzekucji przez powódkę przeciwko jej dłużniczce. Stella Igrekowska stała się zaś niewypłacalna na skutek dokonania owej darowizny. Przedmiotowa czynność prawna została zatem dokonana z pokrzywdzeniem powódki. A skoro dłużniczka stała się niewypłacalna na skutek dokonania tej darowizny, to ponadto zachodzi domniemanie, że działała ona ze świadomością pokrzywdzenia Klary Iksińskiej. Wskutek owej czynności prawnej korzyść majątkową uzyskała pozwana, czyli córka dłużniczki, a więc osoba pozostająca w bliskim z nią stosunku. W konsekwencji istnieje domniemanie, że pozwana wiedziała, iż Stella Igrekowska – zawierając ww. umowę darowizny – działała ze świadomością pokrzywdzenia powódki jako swojego wierzyciela.
Z tych względów, pozew jako uzasadniony, zasługuje na uwzględnienie.
Uzasadnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia:
Powzięcie przez pozwaną informacji o wszczęciu niniejszego procesu może spowodować zbycie przez nią przedmiotu umowy darowizny z 30 grudnia 2016 r.
Dowód: dokument z lit. d.
Roszczenie powódki oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia zostały zatem uprawdopodobnione, a wniosek nie zmierza do zaspokojenia roszczenia.
Z tych względów, jako uzasadniony, zasługuje on na uwzględnienie.
W załączeniu:
– wypis z CEIDG powódki z 1 marca 2017 r.,
– odpis pozwu,
– dowód uiszczenia opłaty sądowej,
– dokumenty z poz. „Dowód”.
.............................
(Klara Iksińska)
Podstawa prawna
Art. 527 par. 1–3, art. 528–529, art. 531 par. 1 oraz art. 534 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
Art. 300 par. 2 i 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 ze zm.).
Art. 11 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).
