Wprowadzone w marcu 2015 r. nowe Prawo o aktach stanu cywilnego daje obywatelom możliwość załatwienia spraw w dowolnym USC. Według MSWiA proponowane teraz zmiany będą szczególnie korzystne dla urzędów w dużych aglomeracjach, do których najczęściej zgłaszają się obywatele. Do USC w Warszawie wpływa miesięcznie ok. 18,5 tys. wniosków o wydanie odpisu aktu stanu cywilnego, w Krakowie - ok. 5,8 tys., we Wrocławiu – ok. 5,3 tys., w Łodzi – ok. 4,5 tys., a w Poznaniu - ok. 3,7 tys.
Zdaniem ministra Mariusza Błaszczaka nowe przepisy pozwolą największym urzędom stanu cywilnego nadrobić zaległości. "Otrzymywaliśmy sygnały od urzędów i instytucji, że czas obsługi obywateli jest znacznie wydłużony. Naszym celem jest skrócenie procedur" - powiedział z kolei wiceminister Tomasz Zdzikot, cytowany w komunikacie MSWiA.
Do tej pory w przypadku złożenia wniosku o wydanie odpisu aktu stanu cywilnego lub o wydanie zaświadczenia kierownik USC przenosił ten akt z papierowej księgi do elektronicznego rejestru. W projekcie zaproponowano, by kierownik miał możliwość upoważniania do wykonywania tej czynności pracowników urzędu.
Według MSWiA jest to jedna z najbardziej pożądanych zmian usprawniających pracę USC. "Miesięcznie ok. 360 tys. aktów stanu cywilnego jest przenoszonych do rejestru, zatem przyznanie takich uprawnień pracownikom przyspieszyłoby nie tylko sam proces przenoszenia aktu stanu cywilnego, ale również przebieg wydawania odpisów z takiego aktu" - argumentuje ministerstwo w uzasadnieniu projektu.
Ponadto w projekcie zaproponowano, by kierownicy USC mogli wydawać odpisy aktów stanu cywilnego - bez konieczności wydłużającego cały proces przenoszenia do centralnego rejestru - na podstawie danych zgromadzonych w "lokalnych" aplikacjach. Chodzi o programy komputerowe, które były zainstalowane w poszczególnych urzędach, zanim wprowadzono nowe Prawo o aktach stanu cywilnego oraz aplikację Źródło, która obsługuje System Rejestrów Państwowych (jego częścią jest centralny rejestr stanu cywilnego).
Zmianą, która ma pomóc nowożeńcom, będzie wprowadzenie regulacji określającej liczbę wydawanych zaświadczeń stwierdzających brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz formularzy zaświadczeń, które wypełnia duchowny w przypadku ślubu kościelnego, który wywołuje skutki cywilnoprawne. O taki przepis upominała się Konferencja Episkopatu Polski.
MSWiA chce też rozszerzyć uprawnienia do unieważniania w trybie administracyjnym aktów stanu cywilnego oraz dołączanych do nich wzmianek dodatkowych (wpływają one na treść lub ważność tych dokumentów). Przewidziano tu dwa sposoby. Pierwszy pozwoli wojewodzie unieważnić te akty, które zostały przeniesione do centralnego rejestru, ale wszystkie dotyczą tego samego zdarzenia. Drugi tryb da kierownikowi urzędu stanu cywilnego prawo do unieważniania aktów, które z przyczyn technicznych niewłaściwie zarejestrowano lub błędnie przeniesiono do centralnego rejestru stanu cywilnego z papierowej księgi albo z aplikacji "lokalnej".
Do tej pory nie było podstawy prawnej do unieważnienia takich wpisów w rejestrze stanu cywilnego, a w największych USC mogło powstać po kilkadziesiąt błędnie sporządzonych aktów lub wzmianek dodatkowych. Każdy, kto wcześniej otrzymał odpis unieważnionego aktu lub też odpis aktu z unieważnioną wzmianką, zostanie powiadomiony o unieważnieniu oraz otrzyma nieodpłatnie odpis prawidłowego aktu stanu cywilnego - przewidziano w projekcie.
Wprowadzona w marcu 2015 r. ustawa dawała urzędom możliwość sporządzania aktów stanu cywilnego w tradycyjny sposób do końca sierpnia 2015 r. Jednocześnie tym urzędom, które z tej opcji skorzystały, nakazano przeniesienie tak sporządzonych dokumentów do centralnego rejestru do końca 2015 r. W projekcie zaproponowano, by pozostawić nakaz przeniesienia, ale wykreślić z ustawy termin jego wykonania. MSWiA uzasadnia, że takie rozwiązanie pozwoli "uniknąć potencjalnego spiętrzenia zadań w urzędach oraz zminimalizuje utrudnienia w ich pracy".
Projekt nowelizacji ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego znajduje się obecnie w konsultacjach społecznych i uzgodnieniach międzyresortowych. Uwagi można zgłaszać do piątku.