Względy osobiste spowodowały, że chciałbym przyjąć nazwisko żony. Zastanawiałem się nad tym podczas ślubu, ale wtedy nie podjąłem decyzji. Czy teraz, po roku od zawarcia związku małżeńskiego, mogę to zrobić – pyta pan Marcin.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z może również zachować swoje albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Zatem pan Marcin miał prawo przyjąć nazwisko żony, ale było to możliwe wyłącznie podczas ceremonii ślubu. Wówczas każdy z małżonków składa oświadczenie o wyborze nazwiska przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego bezpośrednio po zawarciu małżeństwa, czyli po złożeniu przez mężczyznę i kobietę oświadczenia, że wstępują w związek małżeński. Jeśli zawiera się małżeństwo konkordatowe, oświadczenie powinno być złożone przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa lub do chwili sporządzenia aktu małżeństwa, co następuje najpóźniej niezwłocznie po zawarciu ślubu.
Nieskorzystanie z tego prawa we właściwym czasie powoduje, że ono wygasa. Po roku od ślubu pozostaje jedynie tryb administracyjny – na zasadach przewidzianych w ustawie o zmianie imion i nazwisk. Trzeba zatem wystąpić z wnioskiem o zmianę nazwiska do urzędu stanu cywilnego – wtedy zostaje otwarta droga do zmiany, o ile jest ona uzasadniona ważnymi powodami. Nie ma zamkniętego katalogu takich powodów – ustawa wskazuje wyłącznie przykładowe sytuacje uzasadniające zmianę danych. A mianowicie wtedy, gdy aktualne nazwisko jest ośmieszające albo nie licuje z godnością człowieka lub gdy chce się je zmienić na nazwisko używane albo na takie, które zostało bezprawnie zmienione. Czwarty przykład dotyczy nazwiska noszonego zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo się również posiada.
Pan Marcin musi zatem uzasadnić składany wniosek ważnymi względami, opisać swoją sytuację, poczucie wyobcowania wobec swojego nazwiska, podając argumenty przemawiające za nowym. Ostateczna decyzja, czy zaproponowane nazwisko zostanie przyjęte, zależy od decyzji kierownika USC. Można się od niej odwołać do właściwego wojewody.
Uwaga
Wniosek zostanie odrzucony, jeśli zachodzi podejrzenie matactwa, czyli że zmiana nazwiska pozwoli uchylić się od odpowiedzialności karnej
Podstawa prawna
Art. 3–12 ustawy z 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. nr 220, poz. 1414 ze zm.). Art. 1 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583).