Subskrybuj nas na Youtube
Chętnie korzystamy przy tym z ogłoszeń zamieszczanych na różnych portalach internetowych. Niestety zakup używanego samochodu wiąże się również z pewnym ryzykiem, nieporównywalnie większym aniżeli w przypadku kupna samochodu od dealera. Zdarza się nawet, że przedmiotem sprzedaży jest samochód kradziony, o czym nabywca nie wie. Co istotne, przepisy Kodeksu cywilnego dopuszczają zawarcie w umowie sprzedaży samochodu klauzuli ograniczającej odpowiedzialność sprzedającego za wady rzeczy sprzedanej. Pojawia się więc pytanie - czy i kiedy umowne wyłączenie odpowiedzialności za wady prawne będzie skuteczne w przypadku umowy sprzedaży zawartej między dwiema osobami fizycznymi?
Odpowiedzialność sprzedającego za wady rzeczy
Zasadą jest, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Jest to odpowiedzialność z tytułu tzw. rękojmi. Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego również wtedy, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (wada prawna). Przykładem rzeczy obciążonej wadą prawna jest kradziony samochód.
Umowne modyfikacje odpowiedzialności z tytułu rękojmi
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia). Zatem okolicznością uzasadniającą powstanie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi jest istnienie wady rzeczy. Ugruntowany jest pogląd, iż ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy ma charakter absolutny tzn. sprzedawca nie może się z niej zwolnić, obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet czy w ogóle wiedział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedawana rzecz jest wadliwa. Brak wiedzy, choćby nawet elementarnej, czy nawet podejrzeń w żaden sposób nie wpływają na wyłączenie odpowiedzialności czy nawet jej ograniczenie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 marca 2015 r., sygn. akt I ACa 373/14). Niemniej jednak strony umowy sprzedaży, będące osobami fizycznymi, mogą modyfikować w treści samej umowy odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć, przy czym wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi (w tym za wady prawne) jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym (art. 558 § 1 i 3 KC). Jeżeli jednak sprzedawca nie zataił wady przed kupującym, gdyż sam o niej nie wiedział, a strony zawarły w umowie sprzedaży klauzule o wyłączeniu odpowiedzialności z tytułu rękojmi, wówczas odpowiedzialność z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kształtuje się nieco inaczej. W art. 575 KC ustawodawca określa granice umownej modyfikacji odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. Jeżeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujący jest zmuszony wydać rzecz osobie trzeciej (np. oddać samochód jego prawowitemu właścicielowi), umowne wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowiązku zwrotu otrzymanej ceny, chyba że kupujący wiedział, iż prawa sprzedawcy były sporne, albo nabył rzecz na własne niebezpieczeństwo. Oznacza to, że sprzedający może uchylić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi wtedy, gdy kupujący wiedział ,że prawa sprzedawcy są sporne” ( np. istniała wątpliwość, co do ważności poprzedniej umowy, na podstawie której sprzedający nabył samochód będący przedmiotem zawartej umowy sprzedaży, a kupujący o tym wiedział) albo gdy kupujący nabył rzecz (samochód) na własne niebezpieczeństwo. Niemniej jednak istnienie powyższych okoliczności musi wykazać sprzedający.
Uwaga!
Na marginesie można wspomnieć, że nawet w przypadku braku umownego wyłączenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi, również w sytuacji gdy kupujący uniknął utraty samochodu przez zapłatę sumy pieniężnej lub spełnienie innego świadczenia, sprzedawca może zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, zwracając kupującemu zapłaconą sumę lub wartość spełnionego świadczenia wraz z odsetkami i kosztami (art. 5751 KC). Istotne jest także postanowienie art. 573 KC, w świetle którego kupujący, przeciwko któremu osoba trzecia dochodzi roszczeń dotyczących rzeczy sprzedanej, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o tym sprzedawcę i wezwać go do wzięcia udziału w sprawie. Jeżeli tego zaniechał, a osoba trzecia uzyskała orzeczenie dla siebie korzystne, sprzedawca zostaje zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wadę prawną o tyle, o ile jego udział w postępowaniu był potrzebny do wykazania, że roszczenia osoby trzeciej były całkowicie lub częściowo bezzasadne.
Podstawa prawna:
Art. 556, art. 5561, art. 558, art. 573, art. 575, art. 5751 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (T.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121).