Subskrybuj nas na Youtube
Małżonek jako spadkobierca ustawowy
Na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek - dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. Jak wynika z powyższego, małżonek co do zasady dziedziczy zawsze.
Skutki orzeczenia separacji na gruncie dziedziczenia ustawowego
Pewną modyfikację ustawowego kręgu spadkobierców wprowadza Kodeks cywilny w sytuacji, gdy między małżonkami orzeczono separację. Wówczas – z uwagi na fakt, że orzeczenie separacji ma skutki takie, jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód - małżonek pozostający w separacji nie należy do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym współmałżonku. Orzeczenie separacji nie wpływa natomiast na dziedziczenie testamentowe. Jeżeli więc zmarły współmałżonek ustanowił drugiego małżonka spadkobiercą w testamencie, fakt orzeczenia separacji między małżonkami nie ma wpływu na proces dziedziczenia.
Kiedy pomimo wydania orzeczenia o separacji małżonek nadal będzie dziedziczył z mocy ustawy?
Niekiedy jednak, mimo że sąd wydał orzeczenie o separacji małżonków, skutek w postaci wyłączenia z kręgu ustawowych spadkobierców nie nastąpi. Stanie się tak wtedy, gdy w chwili śmierci współmałżonka orzeczenie separacji nie było prawomocne. Orzeczenie separacji wywołuje wskazany w Kodeksie cywilnym skutek tylko wtedy, gdy się uprawomocni. Jeżeli więc śmierć spadkobiercy nastąpiła przed uprawomocnieniem się orzeczenia o separacji, wówczas żyjący małżonek należy do kręgu spadkobierców ustawowych spadkodawcy i może uzyskać ustawowy tytuł powołania do dziedziczenia, jak również uprawnienie do zachowku.
Wytoczenie powództwa o separację jako podstawa wyłączenia małżonka od dziedziczenia
W sytuacji, gdy orzeczenie separacji nie było prawomocne istnieje możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Niemniej jednak wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu.
Żądanie separacji uznaje się za zasadne wówczas, gdy spełnione są wszystkie przesłanki orzeczenia rozwodu lub separacji z winy współmałżonka lub, co najmniej, z winy obu stron. Sytuacja, w której rozwód lub separacja z jakiejkolwiek przyczyny nie mogła być orzeczona, bądź też brak uzasadnienia do orzeczenia rozwodu lub separacji z winy pozostałego przy życiu małżonka, skutecznie wyłącza możliwość wyłączenia go od dziedziczenia ustawowego (zob. A. Kidyba. E. Niezbecka, Komentarz do art.940 Kodeksu cywilnego [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, pod red A. Kidyby, Warszawa 2012).
Kto może żądać wyłączenia od dziedziczenia małżonka pozostającego w separacji ze spadkodawcą?
Wyłączenia od dziedziczenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem. Termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku. Możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia istnieje tylko wówczas, gdy współmałżonek spadkodawcy jest powołany do dziedziczenia z ustawy.
Podstawa prawna:
Art. 931, art. 932, art. 9351, art. 940 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (T.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121).
Art. 614 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku –Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 583).