Bycie kierowcą nie jest łatwe i wie to każdy, kto zasiada za kierownicą samochodu. Wszechobecne fotoradary (których umiejscowienie częstokroć nasuwa wątpliwości, czy aby na pewno służą one zwiększaniu bezpieczeństwa na drodze czy może łataniu dziury budżetowej), punkty karne, kontrole i mandaty nie ułatwiają życia kierowcom. Narzędziem, które w zamyśle służyć ma poprawie bezpieczeństwa i nieść pierwiastek sankcji karnej jest zatrzymanie prawa jazdy.

I temu zagadnieniu poświęcimy nasz dzisiejszy poradnik. Warto bowiem wiedzieć, kiedy Policja może, a kiedy musi prawo jazdy zatrzymać i co zrobić, jeśli postanowienie o zatrzymaniu uznamy za niedopuszczalne.

Uwaga! Jeśli chcesz szybko odzyskać prawo jazdy, przejdź do formularza: Zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy - pobierz formularz

Kiedy policja może, a kiedy musi zatrzymać prawo jazdy?

Kwestie zatrzymania prawa jazdy zostały ściśle uregulowane w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym. Na gruncie jej przepisów możemy wskazać sytuacje, kiedy Policja musi (ma obowiązek) zatrzymać prawo jazdy, a kiedy czynność ta ma charakter fakultatywny.

Sytuacje, w których policjant ma obowiązek zatrzymać prawo jazdy

Policjant ma obowiązek zatrzymać prawo jazdy w razie:

  • uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,
  • stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność,
  • podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy,
  • gdy upłynął termin ważności prawa jazdy,
  • gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy,
  • gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, ,
  • przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego,
  • przekroczenia przez kierującego pojazdem w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego lub stwierdzenia, na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć, że w okresie 2 lat od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy popełnił on przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub następujące trzy wykroczenia: niezachowanie należytej ostrożności, powodujące zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w tym również w stanie po spożyciu alkoholu lub pod działaniem podobnego środka, prowadzenie pojazdu po spożyci alkoholu, przekroczenie dopuszczalnej prędkości o ponad 30 km/h, a także w przypadku popełnienia wykroczenia niezachowania ostrożności przy korzystaniu z dróg wewnętrznych;
  • stwierdzenia braku zaświadczenia o przeprowadzonym badaniu technicznym z wynikiem pozytywnym w zakresie wyposażenia pojazdu w blokadę alkoholową lub dokumentu potwierdzający kalibrację blokady alkoholowej, wystawionego przez producenta urządzenia lub jego upoważnionego przedstawiciela w przypadku, gdy prawo jazdy zawiera ograniczenia uprawnienia do kierowania wyłącznie pojazdem wyposażonym w blokadę alkoholową.

Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy - w sytuacji, gdy podstawą zatrzymanie jest:

  • stwierdzenie zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność,
  • podejrzenie podrobienia lub przerobienia prawa jazdy,
  • upływ terminu ważności prawa jazdy,

- uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni.

Policjant obowiązkowo zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem także w przypadku ujawnienia czynu polegającego na:

  • kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym lub
  • przewożeniu osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji (powyższe nie dotyczy jednak przewozu osób autobusem w publicznym transporcie zbiorowym w gminnych, powiatowych i wojewódzkich przewozach pasażerskich, o ile w pojeździe przewidziane są miejsca stojące).

Wówczas pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z powyższych przyczyn uprawnia do kierowania pojazdem w okresie 24 godzin od chwili zatrzymania.

Sytuacje, kiedy policjant może zatrzymać prawo jazdy

Policjant może zatrzymać - za pokwitowaniem - prawo jazdy w razie uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z przyczyn, o których wyżej uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni.

Dalsze kroki policji po zatrzymaniu nam prawa jazdy

Zatrzymane prawo jazdy, z wyjątkiem sytuacji, gdy podstawą zatrzymania jest podejrzenie podrobienia lub przerobienia prawa jazdy, Policja przekazuje niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni, według właściwości, sądowi uprawnionemu do rozpoznania sprawy o wykroczenie, prokuratorowi lub staroście. W razie przeprowadzenia badania krwi lub moczu dla oceny trzeźwości lub zawartości środka działającego podobnie do alkoholu, prawo jazdy przekazuje się wraz z wynikiem tego badania. Jeżeli jednak wynik tego badania nie został uzyskany w ciągu 30 dni od dnia zatrzymania prawa jazdy, należy niezwłocznie zwrócić je właścicielowi.

Czym różni się zatrzymanie fizyczne od zatrzymania prawnego prawa jazdy?

Należy wyróżnić dwie formy zatrzymania prawa jazdy, o których mówi ustawa Prawo o ruchu drogowym, tj. zatrzymanie fizyczne oraz prawne. Zatrzymanie fizyczne polega na faktycznym odebraniu prawa jazdy. Zatrzymanie prawne zaś sprowadza się do wydania postanowienia lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy. Obie formy mają wprawdzie tę samą podstawę prawną, lecz różnią się tym, że uprawnionymi do zatrzymania prawnego są: sąd, prokurator lub starosta, a zatrzymania fizycznego dokonuje policjant i w ograniczonym zakresie żołnierz Żandarmerii Wojskowej oraz inspektor Inspekcji Transportu Drogowego. Zasadniczo jest tak, że zatrzymanie fizyczne poprzedza zatrzymanie prawne, chociaż dopuszczalna jest sytuacja odwrotna - kiedy zatrzymanie fizyczne jest wykonaniem zatrzymania prawnego. Ma to miejsce wówczas, gdy policjant zatrzymuje prawo jazdy bowiem wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy. Dzieje się tak, gdyż do wydania przez starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy nie jest potrzebne fizyczne dysponowanie przez niego dokumentem prawa jazdy, zatrzymanym wcześniej przez policjanta (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2009 r. I OSK 337/08; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 2009 r., VII SA/Wa 1691/09).

Należy także podkreślić, że zatrzymanie prawa jazdy oznacza zatrzymanie jednego dokumentu stwierdzającego uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym we wszystkich uzyskanych przez kierowcę kategoriach. Fizycznie niemożliwe jest zatrzymanie prawa jazdy jedynie w tej kategorii, która uprawnia do kierowania pojazdem, którym dopuszczono się naruszenia przepisów ruchu drogowego. Odzyskanie zatrzymanego dokumentu możliwe jest zatem wyłącznie po sprawdzeniu kwalifikacji w zakresie wszystkich posiadanych kategorii praw jazdy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 27 kwietnia 2010 r., II SA/Bk 160/10).

Skierowania na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji w razie przekroczenia limitu 24 punktów

Przesłanką skierowania na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji jest złożenie przez Komendanta Wojewódzkiego Policji wniosku wskazującego na przekroczenie przez kierowcę limitu 24 punktów. Podstawą złożenia wniosku jest § 7 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 kwietnia 2012 r. w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 488). Przepis ten brzmi następująco: komendant wojewódzki Policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kierowcy wpisanego do ewidencji występuje do organu właściwego w sprawach wydawania prawa jazdy z wnioskiem o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji kierowcy, w zakresie wszystkich posiadanych przez niego kategorii praw jazdy, w razie przekroczenia przez niego 24 punktów otrzymanych za naruszenia. Skierowanie wydane w takim wypadku przez starostę ma charakter decyzji związanej. Choć dla wielu kierowców wydaję się to krzywdzące, użycie zwrotu "w zakresie wszystkich posiadanych przez kierowcę kategorii praw jazdy" jest jednoznaczne i oznacza, że komendant niezależnie od pojazdu, przy prowadzeniu którego kierowca naruszył zasady ruchu drogowego i niezależnie od uprawnień, które są do jego prowadzenia wymagane, kieruje wniosek co do wszystkich posiadanych przez sprawcę naruszenia uprawnień. Mówiąc inaczej, w każdym przypadku dopuszczenia się przez kierowcę naruszeń przepisów prawa ruchu drogowego -za które otrzymał łącznie powyżej 24 punktów - wniosek komendanta wojewódzkiego policji o skierowanie na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji powinien obejmować wszystkie posiadane przez kierowcę kategorie uprawnień. Jako uzasadnienie takiej formy regulacji wskazuje się, że wprowadzenie przez ustawodawcę określonego limitu punktów, po przekroczeniu którego kierowca ma obowiązek poddania się sprawdzeniu kwalifikacji, ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez skontrolowanie uprawnień i ewentualne wyeliminowanie z ruchu podmiotu, którego zachowanie nie daje gwarancji bezpiecznego przemieszczania się uczestnikom ruchu. Wskazuje się, ze powtarzające się nieprawidłowe zachowanie na drodze, nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa i przepisów ruchu drogowego zawsze stanowi potencjalne zagrożenie i nie ma znaczenia, czy dochodzi do niego przy okazji prowadzenia pojazdu osobowego, ciężarowego czy innego. Mając na uwadze powyższe stwierdza się również, że niezależnie od rodzaju pojazdu, jakim kierowca dopuszcza się naruszeń i za które otrzymuje liczbę punktów przekraczającą ustawowy limit, powinien on podlegać kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji w zakresie wszystkich posiadanych kategorii praw jazdy. Prezentowane stanowisko jest jednolite w orzecznictwie sądowo administracyjnym (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 27 kwietnia 2010 r., II SA/Bk 160/10).

Niepoddanie się sprawdzeniu kwalifikacji skutkuje wydaniem przez starostę decyzji o cofnięciu uprawnień.

Postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy i dopuszczalność wniesienia zażalenia

Postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy w razie uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu oraz w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów wydaje w terminie 14 dni od dnia otrzymania prawa jazdy:

  • prokurator - w toku postępowania przygotowawczego, a sąd - po przekazaniu sprawy do sądu;
  • w sprawie o wykroczenie - sąd właściwy do rozpoznania sprawy.

Pamiętajmy, że na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy służy zażalenie.

Gdzie należy wnieść zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy?

Jeżeli postanowienie wydał prokurator rejonowy, to zażalenie wnosimy do prokuratora okręgowego, jeżeli zaś postanowienie wydał prokurator okręgowy – zażalenie wnosimy do prokuratora apelacyjnego. Z kolei na postanowienie sądu rejonowego służy zażalenie do sądu okręgowego, a na postanowienie sądu okręgowego działającego jako sąd I instancji przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego.

Zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy - wzór dokumentu

Podstawa prawna:

Art. 114, art. 135, art. 136, art. 137, art. 140 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137).

Art. 86 , art. 87, art. 92a, art. 98 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 482, z późn. zm.)

Art. 13 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2015 r., poz. 155)
§ 7 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 488)

Natalia Szok, aplikant radcowski, redaktor SerwisPrawa.pl