Gdy więcej niż jedno zgromadzenie odbywać się będzie w tym samym miejscu i czasie, o pierwszeństwie zdecyduje moment zgłoszenia zamiaru jego zorganizowania. Zostanie on zarejestrowany z dokładnością co do daty, godziny oraz minuty
W porównaniu do dotychczasowych uregulowań najwięcej zmian dokonano w procedurze notyfikacji. Precyzyjnie określono w art. 9 u.p.z. moment wniesienia zawiadomienia o zgromadzeniu. Ma to rozwiązać problem ustalenia, które z dwóch lub więcej zgrupowań zostało zgłoszone później lub wcześniej. Kwestia ta ma szczególne znaczenie w przypadku tzw. zgromadzeń krzyżujących się.
Istotną nowością przyjętą w u.p.z. jest odmienne uregulowanie sądowej weryfikacji decyzji organu gminy o zakazie zgromadzenia. Zamiast postępowania sądowoadministracyjnego przyjęto procedurę podobną jak w sprawach rozpatrywanych w trybie wyborczym. Organizatorowi przyznano prawo do wniesienia odwołania od decyzji o zakazie zgromadzenia do sądu powszechnego. Źródłem tych zmian jest wyrok TK z 18 września 2014 r.
Kontrowersyjny minimalny termin
Zgodnie z art. u.p.z. organizator zgromadzenia zawiadamia organ gminy o zamiarze zorganizowania zgromadzenia w taki sposób, aby wiadomość dotarła do organu nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na sześć dni przed planowaną datą zgromadzenia. Nowa regulacja wydłuża więc minimalny termin na przekazanie gminie zawiadomienia z trzech dni roboczych do sześciu dni. Zauważyć należy, że obecnie pod uwagę bierze się nie tylko dni robocze.
Ta zmiana jest szczególnie kontrowersyjna w kontekście wypowiedzi TK, który stwierdził w orzeczeniu z 18 września 2014 r., że wydłużenie okresu notyfikacji do minimum trzech dni roboczych stanowi nadmierne ograniczenie wolności zgromadzeń. Wyłącza z zakresu regulacji ustawowej większą niż do tej pory grupę zgromadzeń, które są inicjowane w krótszym okresie jako reakcja na bieżące wydarzenia w przestrzeni publicznej. Rząd w uzasadnieniu projektu ustawy tłumaczył ustalenie sześciodniowego terminu na zawiadomienie tym, że regulacja przewiduje zgromadzenia spontaniczne (bez obowiązku notyfikacji), a ponadto że takie rozwiązanie jest optymalne. Wskazano także, że tak określony termin uwzględnia możliwość wystąpienia zgromadzeń krzyżujących się.
Zdaniem prof. Krzysztofa Skotnickiego, który 3 lipca 2015 r. opiniował rządowy projekt ustawy, wydłużenie terminu notyfikacji jest zasadne. „Trzeba zaakcentować procedurę odwoławczą (w tym możliwość przeprowadzania przez organ gminy rozprawy administracyjnej) i niezbędne dla jej ostatecznego zakończenia terminy. Procedura odwoławcza musi być bowiem efektywna, co oznacza, że musi być ukształtowana w taki sposób, aby ewentualne podważenie decyzji zakazującej zgromadzenia umożliwiło organizatorowi zrealizowanie jego pierwotnych zamierzeń” – tak uzasadniał swoją opinię profesor.
Formy zgłoszenia
Organizator zgromadzenia będzie mógł zawiadomić organ gminy o zamiarze zorganizowania zgromadzenia:
● pisemnie,
● za pomocą faksu,
● ustnie do protokołu,
● za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2013 r. poz. 1422).
Rejestracja wniesienia zawiadomienia będzie dokonywana przez osobę przyjmującą korespondencję kierowaną do urzędu gminy. Uwzględniana będzie data, godzina oraz minuta, a także kolejność wnoszenia zawiadomień.
Ustalenie kolejności
O pierwszeństwie wyboru czasu lub miejsca zgromadzenia decydować będzie kolejność wnoszenia zawiadomień. Gdy zawiadomienie wniesione zostanie za pomocą środków komunikacji elektronicznej, decydująca będzie chwila wprowadzenia zawiadomienia do systemu teleinformatycznego gminy.
W przypadku złożenia pisemnego zawiadomienia decydować będzie czas jego doręczenia potwierdzony adnotacją pracownika urzędu gminy przyjmującego korespondencję.
Jeżeli zaś zawiadomienie dotrze faksem, to chwilą doręczenia będzie moment transmisji danych wygenerowany na wydruku urządzenia modemowego. Z kolei w sytuacji gdy organizator zdecyduje się na złożenie zawiadomienia ustnie do protokołu, momentem jego rejestracji będzie data, godzina oraz minuta rozpoczęcia sporządzania protokołu, odnotowywana na protokole.
WAŻNE
Urząd gminy będzie musiał udostępnić na stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej informacje o adresie poczty elektronicznej oraz numerze faksu, na które kieruje się zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia
Ta szczegółowa regulacja służy obiektywnemu ustaleniu kolejności zgłaszanych zawiadomień. Będzie to istotne, w przypadku gdy zajdzie konieczność zastosowania procedury dotyczącej zgromadzeń krzyżujących się.
Organizator zobowiązany będzie złożyć zawiadomienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia zgodnie z treścią ustaloną w art. 10 u.p.z. Gdy w tym piśmie wystąpią jakiekolwiek braki, urzędnik gminny niezwłocznie będzie musiał o tym zadomowić składającego. W tym przypadku o kolejności będzie decydował moment ponownie złożonego (uzupełnionego) zawiadomienia. [ramka 3]
WAŻNE
Jeżeli postępowanie notyfikacyjne zostało wszczęte przed wejściem w życie nowej ustawy, tj. 13 października, to stosuje się do niego przepisy dotychczasowe
Demonstracje równoległe
W art. 12 i 13 u.p.z. szczegółowo określono mechanizm postępowania w sprawach zgromadzeń, które mają zostać zorganizowane chociażby częściowo w tym samym miejscu i czasie i nie jest możliwe ich oddzielenie lub zorganizowanie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Chodzi tu o zgromadzenia krzyżujące się. W takiej sytuacji o pierwszeństwie wyboru czasu i miejsca zgromadzenia będzie decydowała kolejność wniesienia zawiadomień.
Urzędnik gminy będzie niezwłocznie wzywał telefonicznie i za pomocą środków komunikacji elektronicznej do zmiany miejsca i czasu zgromadzeń organizatorów zgromadzeń, którym nie przysługuje pierwszeństwo wyboru. W celu wypracowania konsensusu urzędnik będzie mógł skorzystać też z innego instrumentu, tj. rozprawy administracyjnej, jeżeli usprawni to uzgodnienie zmiany miejsca lub czasu zgromadzeń. W praktyce ten właśnie sposób daje najlepsze efekty.
Przebieg rozprawy
O planowanej rozprawie urzędnik zawiadomi organizatorów niezwłocznie, nie później jednak niż na 120 godzin przed planowaną datą zgromadzenia. Wezwanie będzie można przekazać telefonicznie i za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Niestawienie się którejkolwiek ze stron nie będzie wstrzymywało przebiegu rozprawy. Urzędnik gminy w trakcie jej trwania będzie mógł organizatorom przedstawić propozycję zmiany miejsca lub czasu zgromadzenia.
Jeżeli na rozprawie organizatorzy zgromadzeń nie uzgodnią szczegółów dotyczących manifestacji w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, to będą musieli dokonać tego wyboru zgodnie z kolejnością wniesienia zawiadomień o zamiarze zorganizowania zgromadzenia.
Powyższa procedura nie będzie miała zastosowania w odniesieniu do postępowania uproszczonego, zgromadzeń spontanicznych, a także zgromadzeń krzyżujących się, jeżeli ich przebieg nie będzie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.
Sygnał dla służb
Gmina będzie zobowiązana niezwłocznie poinformować o organizowanym zgromadzeniu (przekazując zawiadomienie złożone przez organizatora):
● właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Policji,
● komendanta rejonowego Policji (gdy manifestacja ma się odbyć na obszarze m.st. Warszawy).
Dodatkowo, gdy zgromadzenie będzie zorganizowane w pobliżu danej instytucji lub obiektu, gmina powiadamia właściwy organ, tj.:
● ministra spraw zagranicznych,
● szefa Biura Ochrony Rządu,
● komendanta Straży Marszałkowskiej,
● komendanta terenowej jednostki organizacyjnej Żandarmerii Wojskowej.
Informacja ta będzie zawierała dane dotyczące miejsca, terminu oraz przewidywanej liczby uczestników zgromadzenia. Gmina będzie musiała powiadomić służby o zmianie wskazanych danych lub o wydaniu decyzji o zakazie manifestacji.
Szlaban dla niektórych
Urzędnik będzie musiał wydać decyzję o zakazie zgromadzenia, jeżeli jego:
● cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się albo przepisy karne;
● przebieg narusza art. 4 u.p.z. lub zasady organizowania zgromadzeń albo przepisy karne;
● odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach zgromadzeń krzyżujących się.
WAŻNE
Decyzja o zakazie zgromadzenia może być wydana nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia
Decyzja o zakazie będzie musiała być przez trzy miesiące udostępniona na stronie BIP urzędu gminy. Urzędnik przekaże ją także organizatorowi zgromadzenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej wraz z informacją o jej udostępnieniu. Jednocześnie rozstrzygnięcie to złoży wraz z aktami sprawy właściwemu sądowi okręgowemu.
WAŻNE
Przyjmuje się domniemanie, że decyzja o zakazie zgromadzenia doręczona została z chwilą udostępnienia jej w BIP urzędu gminy
Nowa regulacja nie zmienia w porównaniu do dotychczasowych regulacji zasadniczo przebiegu zgromadzeń. Podobnie ukształtowana jest procedura rozwiązania zgrupowania przez urzędnika gminnego. Organizator będzie miał dłuższy termin (siedem dni zamiast trzech) na wniesienie odwołania od decyzji o rozwiązaniu zgromadzenia. Dzięki temu będzie miał więcej czasu na przygotowanie środka zaskarżenia i jego uzasadnienie, a ponadto ułatwi dochowanie terminu na jego wniesienie. [ramka 4]
Oddelegowanie reprezentanta
Gmina będzie mogła wyznaczyć swojego przedstawiciela do udziału w zgromadzeniu. O tym fakcie trzeba będzie poinformować organizatora. Jego wyznaczenie stanie się jednak konieczne w razie występowania niebezpieczeństwa naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania demonstracji.
Nowa ustawa przyjmuje jako zasadę, że zgrupowanie będzie musiało mieć przewodniczącego. Z mocy prawa będzie nim organizator zgromadzenia, chyba że inna osoba wyrazi pisemną zgodę na przyjęcie tych obowiązków. Zgoda ta będzie musiała być dołączona do zawiadomienia.
Zgromadzenia publiczne: Trybunał Konstytucyjny wymusił zmiany
Zgromadzenia publiczne: Trybunał Konstytucyjny wymusił zmiany

Zobacz również
W przyjętych rozwiązaniach organizator oraz przewodniczący zgromadzenia odpowiadają za zgodny z prawem przebieg manifestacji oraz są zobowiązani do przeprowadzenia jej w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy jej uczestników.
Przewodniczący w trakcie trwania demonstracji będzie musiał pozostawać w kontakcie z wyznaczonym przedstawicielem gminy lub przybyłymi na miejsce funkcjonariuszami Policji. Będzie on musiał w sposób widoczny wyróżniać się spośród innych uczestników, tak aby było pewne, że jest osobą, która wydaje polecenia i jest do tego uprawniona. W tym celu urząd gminy wyposaży go w identyfikator.
Wydalenie uczestnika
Przewodniczący odpowiada za pokojowy przebieg demonstracji. W przypadku zakłócenia jej przebiegu będzie on mógł żądać opuszczenia zgrupowania przez osobę, która swoim zachowaniem naruszy przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie.
W razie niepodporządkowania się żądaniu przewodniczący będzie mógł zwrócić się o pomoc do policji lub straży gminnej. Dopiero w sytuacji, w której uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się jego poleceniom lub gdy zgromadzenie naruszy przepisy ustawy albo przepisy karne, przewodniczący je rozwiąże. Z tą chwilą jego uczestnicy będą mieli obowiązek niezwłocznego opuszczenia miejsca zgromadzenia i przestaną podlegać ochronie przewidzianej przepisami o zgromadzeniach (za ewentualne zakłócanie porządku odpowiadać będą na zasadach ogólnych).
Odpowiedzialność kierującego zgromadzeniem przewodniczącego za brak podejmowania środków mających na celu przywrócenie prawidłowego przebiegu zgromadzenia, a także odpowiedzialność uczestników zgromadzenia za brak podporządkowania się poleceniom przewodniczącego, została określona w art. 52 par. 1 i 1a ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.).
Decyzja gminnego urzędnika
W przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach lub naruszenia przepisów ustawy albo przepisów karnych przedstawiciel gminy będzie mógł rozwiązać zgromadzenie, jeżeli przewodniczący zgromadzenia, uprzedzony o takiej konieczności, tego nie zrobi.
Inicjatorem wydania takiego rozstrzygnięcia przez urzędnika będzie mógł być funkcjonariusz policji. Rozwiązanie zgromadzenia nastąpi przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu. Będzie musiało ją poprzedzić dwukrotne ostrzeżenie uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania.
Decyzja o rozwiązaniu zostanie ogłoszona przewodniczącemu lub w razie utrudnionego z nim kontaktu uczestnikom zgromadzenia.
WAŻNE
Decyzja o rozwiązaniu zgromadzenia musi być doręczana organizatorowi na piśmie w terminie 72 godzin od jej podjęcia
Organizator będzie mógł skorzystać z prawa odwołania się do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy. Środek prawny trzeba będzie wnieść w terminie siedmiu dni od dnia rozwiązania zgromadzenia (dotychczas były to trzy dni). Na postanowienie sądu okręgowego będzie przysługiwało w terminie pięciu dni zażalenie do sądu apelacyjnego. Od postanowienia tego sądu nie będzie przysługiwała skarga kasacyjna.
Bez formalności
W celu przyspieszenia procedur nowa regulacja przewiduje postępowanie uproszczone m.in. w zakresie zawiadamiania o organizacji zgromadzenia. Ten tryb będzie miał zastosowanie, gdy organizator uzna, że planowana manifestacja nie będzie powodować utrudnienia dla ruchu drogowego, a w szczególności powodować zmiany w jego organizacji.
W tym trybie zawiadomienie o planowanym zgromadzeniu organizator przekazuje właściwemu gminnemu (miejskiemu) centrum zarządzania kryzysowego. Gdy nie zostało ono utworzone, zgłoszenie będzie musiało być złożone w wojewódzkim centrum zarządzania kryzysowego.
Termin to nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na dwa dni przed planowaną datą jego rozpoczęcia.
Notyfikacja zgromadzenia do odpowiedniego centrum zarządzania kryzysowego w postępowaniu uproszczonym umożliwi przekazanie informacji o zgromadzeniu do wszystkich zainteresowanych służb państwowych.
Treść zawiadomienia
W zawiadomieniu organizator będzie musiał podać:
wdatę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca jego zakończenia;
wimię i nazwisko organizatora zgromadzenia, jego numer PESEL (a gdy go nie posiada, rodzaj i numer dokumentu tożsamości), adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające z nim kontakt;
wewentualne zagrożenia, które w jego ocenie mogą się pojawić w trakcie trwania zgromadzenia.
Zawiadomienie o organizacji zgromadzenia przekazywane będzie telefonicznie lub na adres poczty elektronicznej.
Gmina i wojewoda będą musieli udostępnić niezwłocznie na stronach BIP informację o miejscu i terminie zgromadzenia, którego dotyczy zawiadomienie i które ma zostać zorganizowane na terenie gminy.
WAŻNE
Gmina musi udostępnić na swojej stronie BIP informację o numerze telefonu oraz adresie poczty elektronicznej, na które kieruje się zawiadomienie o mającym się odbyć zgromadzeniu, a wojewoda informację o numerze telefonu oraz adresie poczty elektronicznej, na które kieruje się zawiadomienie o mającym się odbyć zgromadzeniu na obszarze województwa
Do tego rodzaju manifestacji będą miały odpowiednie zastosowanie przepisy regulujące zwykłe zgromadzenia dotyczące uczestnictwa przedstawiciela organu gminy w zgromadzeniu, odpowiedzialności organizatora zgromadzenia za jego przebieg, jego uprawnienia do rozwiązania zgromadzenia oraz obowiązku uczestników do niezwłocznego opuszczenia zgromadzenia, które zostało rozwiązane. Identyczna jest też procedura rozwiązania zgromadzenia przez przedstawiciela gminy i odwołania się od tej decyzji.
Ramka 3. Treść zawiadomienia
W zawiadomieniu o zamiarze zorganizowania zgromadzenia organizator zgromadzenia będzie musiał podać:
● swoje imię i nazwisko, numer PESEL (a gdy go nie posiada, rodzaj i numer dokumentu tożsamości), adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z nim; a w przypadku gdy organizatorem jest osoba prawna lub inna organizacja: jej nazwę i adres siedziby oraz imię i nazwisko osoby wnoszącej zawiadomienie w imieniu organizatora, jej numer PESEL (a gdy nie posiada, rodzaj i numer dokumentu tożsamości), adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z tą osobą;
● imię i nazwisko przewodniczącego zgromadzenia, jego numer PESEL (a gdy go nie posiada, rodzaj i numer dokumentu tożsamości), adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z nim;
● cel zgromadzenia, w tym wskazanie spraw publicznych, których ma dotyczyć zgromadzenie;
● datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca jego zakończenia;
● informację o środkach służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia, jeżeli organizator je zaplanował.
Do zawiadomienia będzie trzeba dołączyć:
● pisemną zgodę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia w przypadku jego wyznaczenia (może to być kopia, gdy zawiadomienie złożone będzie drogą elektroniczną);
● zdjęcie organizatora zgromadzenia albo przewodniczącego zgromadzenia w przypadku jego wyznaczenia.
Ramka 4. Fazy postępowania odwoławczego
1. Odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia wnosi się bezpośrednio do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w terminie 24 godzin od jej udostępnienia w BIP (jego wniesienie nie wstrzymuje wykonania rozstrzygnięcia).
2. Sąd okręgowy zawiadamia niezwłocznie organ gminy o wniesieniu odwołania od decyzji przez udostępnienie informacji o wniesieniu odwołania na stronie podmiotowej sądu w BIP i informuje organizatora zgromadzenia i organ gminy o terminie rozprawy za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
3. Sąd okręgowy rozpatruje odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 24 godzin od wniesienia odwołania.
4. Uczestnikami postępowania są wnoszący odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia i organ gminy (niestawiennictwo uczestników nie tamuje rozpoznania sprawy).
5. Sąd okręgowy doręcza niezwłocznie postanowienie kończące postępowanie w sprawie wraz z uzasadnieniem uczestnikom postępowania.
6. Postanowienie uwzględniające odwołanie podlega natychmiastowemu wykonaniu.
7. Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w terminie 24 godzin od jego wydania zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpoznaje je w terminie 24 godzin (od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu).
Co i za co grozi
Opis czynu Sankcja
Posiadanie przy sobie przez uczestnika zgromadzenia broni, materiałów wybuchowych, wyrobów pirotechnicznych lub innych niebezpiecznych materiałów lub narzędzi. Areszt do 14 dni, ograniczenie wolności albo grzywna.
Przeszkadzanie lub jego usiłowanie w organizowaniu lub w przebiegu niezakazanego zgromadzenia. Ograniczenie wolności albo grzywna.
Organizowanie zgromadzenia bez wymaganego zawiadomienia lub przewodniczenie takiemu zgromadzeniu lub zgrupowaniu zakazanemu. Ograniczenie wolności albo grzywna.
Przewodniczenie zgromadzeniu po rozwiązaniu go Ograniczenie wolności albo grzywna.
Bezprawne zajmowanie lub wzbranianie się przed opuszczeniem miejsca, którym inna osoba lub organizacja prawnie rozporządza jako organizator lub przewodniczący zgromadzenia. Ograniczenie wolności albo grzywna.
Umyślne niepodejmowanie przez przewodniczącego lub organizatora zgromadzenia środków niezbędnych dla zapewnienia zgodnego z przepisami prawa przebiegu zgromadzenia oraz zapobieżenia powstaniu szkód z winy jego uczestników. Grzywna.
Niepodporządkowanie się żądaniom lub poleceniom przewodniczącego zgromadzenia lub jego organizatora, określonym w u.p.z. Grzywna.
Wzbranianie się przed opuszczeniem miejsca zgromadzenia po jego rozwiązaniu. Grzywna.
Podżeganie i pomocnictwo w popełnieniu powyższych wykroczeń. W zależności od wykroczenia.