Działać trzeba szybko. Jeszcze na etapie przedsądowym wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia na majątku. Alternatywą jest nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym.
Nasza firma wykonała usługę na rzecz nowego klienta. Niestety, pomimo upływu terminu płatności wynagrodzenia oraz kilku wezwań do zapłaty, należność nie została uregulowana. Od współpracujących firm dowiedzieliśmy się, że nasz kontrahent wyprzedaje majątek i planuje przenieść się za granicę. Zamierzamy wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę. Obawiamy się jednak, że do czasu zakończenia sprawy klient wyzbędzie się już majątku. Jak możemy zapobiec takiemu rozwojowi sytuacji?
Niekiedy jedyną drogą do wyegzekwowania należnej zapłaty pozostaje, postępowanie sądowe. Niestety może się ono wiązać z kilkuletnim oczekiwaniem na prawomocny wyrok. Wierzyciel powinien przedsięwziąć kroki, które uniemożliwią dłużnikowi wyzbycie się majątku do tego czasu.
Podstawową instytucją procesową w tym zakresie jest postępowanie zabezpieczające. W niektórych sytuacjach będzie można wnioskować o wydanie nakazu zapłaty.
1. Zabezpieczenie na majątku
Zabezpieczenia wolno żądać w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny. Co istotne – sąd jest władny udzielić go przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Wniosek o zabezpieczenie można zatem złożyć jeszcze przed wniesieniem pozwu. Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji.
Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni. Jeżeli zabezpieczenie ma charakter pieniężny, to opłata sądowa od takiego wniosku wynosi jedynie 40 zł. W przypadku innych rodzajów zabezpieczenia – wzrasta do 100 zł.
Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przypisanym dla pisma procesowego (art. 126 k.p.c.). Ponadto powinien zawierać:
● wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne – także wskazanie sumy zabezpieczenia,
● uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek.
Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożono przed wszczęciem postępowania, należy zwięźle przedstawić przedmiot sprawy.
Co wolno
Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych może przybrać jedną z następujących postaci:
● zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego,
● obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową,
● ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu,
● obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską,
● ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
● ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym zobowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego zobowiązanego.
W depozycie
Z uwagi na to, że zabezpieczenie nie może prowadzić do zaspokojenia wierzyciela, zajęte ruchomości lub pieniądze na rachunkach bankowych nie mogą zostać przekazane wierzycielowi. Wybierając ten sposób zabezpieczenia, we wniosku można żądać, aby przedmioty nim objęte nie zostały pozostawione dłużnikowi. Zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy sądu, a zajęte papiery wartościowe sąd składa w banku.
Zabezpieczenie upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Przed upływem tego terminu należy więc złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji. Natomiast w przypadku, gdy wierzyciel występuje z wnioskiem przed wszczęciem postępowania sądowego, zabezpieczenie upada, gdy:
● uprawniony nie wystąpił we wszczętym postępowaniu w sprawie o całość roszczenia lub wystąpił o roszczenie inne niż to, które zostało zabezpieczone,
● jeśli nie złożył pozwu w terminie oznaczonym w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia (termin ten nie może być dłuższy niż dwa tygodnie).
Ważne
Zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy sądu, a zajęte papiery wartościowe sąd składa w banku
2. Nakaz zapłaty
Odrębny tytuł zabezpieczenia stanowi nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym. Nakaz taki uprawnia do zajęcia majątku dłużnika jeszcze w toku trwającego procesu sądowego.
Powód, pragnący skorzystać z tej formy zabezpieczenia, składa nakaz zapłaty bezpośrednio u komornika, wskazując majątek dłużnika, który ma zostać zajęty. Jeżeli następnie nakaz zapłaty zostanie utrzymany w mocy, wierzyciel będzie mógł przeprowadzić egzekucję z uprzednio zajętego mienia dłużnika. W przeciwnym razie zabezpieczenie upada, a majątek dłużnika zostaje zwolniony.
Kiedy możliwy
Uzyskanie nakazu zapłaty możliwe jest jednak w ściśle określonych sytuacjach.
Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:
● dokumentem urzędowym,
● zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
● wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
● zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Sąd może ponadto wydać nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu. Muszą one oczywiście być należycie wypełnione, a ich prawdziwość i treść nie mogą budzić wątpliwości.
Ponadto sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. poz. 403) lub kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 ust. 2 tej ustawy.
Ponadto sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
W innych przypadkach nie jest możliwe wydanie nakazu zapłaty w tym postępowaniu.
Gdy sąd ocenia, moc trwa
Nakaz zapłaty, co do którego wniesiono zarzuty w postępowaniu nakazowym, nie traci mocy. Dopiero po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.
Podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym mogłaby być także ugoda cywilnoprawna, w której dłużnik uznał swój dług względem wierzyciela, a następnie nie spłacił objętych takim porozumieniem zaległości. ©?
Podsumowanie
Działania mające na celu ochronę wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika należy podejmować jeszcze na etapie przedsądowym. W sytuacjach, gdy wypłacalność dłużnika może ulec pogorszeniu, warto zadbać o zabezpieczenie na jego majątku na czas procesu. Służyć temu może opisane wyżej postępowanie zabezpieczające. W niektórych sprawach tytułem zabezpieczenia będzie już sam nakaz zapłaty.
40 zł tyle wynosi opłata sądowa od zabezpieczenia o charakterze pieniężnym
Podstawa prawna
Art. 4841–497, art. 747–7541 ustawy z 7 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).