Wniosek ws. zbadania zgodności z konstytucją otwarcia zawodu urbanisty oraz zniesienia samorządu zawodowego urbanistów złożyła grupa posłów PiS. Chodzi o uchwaloną w 2014 r. ustawę o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych. Według wnioskodawców część przepisów ustawy nie jest zgodna z konstytucją. Jak podkreślili urbaniści korzystali z indywidualnego prawa do wykonywania zawodu oraz kolektywnego prawa do posiadania samorządu zawodowego. Odebranie tych praw przez ustawodawcę należy uznać za naruszenie zasady ochrony praw nabytych.

Posłowie we wniosku do TK zarzucili także, że przepisy zaskarżonej ustawy dotyczące przeznaczenia majątku likwidowanego samorządu zawodowego urbanistów są przejawem wywłaszczenia bez odszkodowania i nieproporcjonalnej ingerencji w prawo własności organizacji.

Trybunał uznał, "że ustawodawca mógł zmienić poprzednią ocenę, co do zaliczenia zawodu urbanisty do kategorii zawodu zaufania publicznego, a w konsekwencji znieść samorząd tego zawodu". Według TK dopuszczalność zniesienia samorządu wynika z art. 17 konstytucji.

Prezydent do TK ws. sądów powszechnych: Konieczne ważne przesłanki żądania przez ministra akt
Prezydent do TK ws. sądów powszechnych: Konieczne ważne przesłanki żądania przez ministra akt

Zobacz również

Zdaniem Trybunału, "wykonywanie zawodu urbanisty jest związane z zaspokajaniem potrzeb ludności, ale brakuje bezpośrednich relacji, albo szczególnych więzi urbanistów z osobami fizycznymi". "Nawet jeżeli urbanista w ramach działalności zawodowej ma dostęp do informacji dotyczących życia prywatnego osób fizycznych, to nie mają one zasadniczego znaczenia dla kształtowania ładu architektoniczno-przestrzennego" - stwierdzono.

Trybunał podkreślił, że w państwach członkowskich UE nie obowiązuje jeden model dostępu do zawodów regulowanych, a zmiana statusu prawnego zawodu urbanisty w Polsce i uzależnienie wykonywania czynności z zakresu urbanistyki wyłącznie od spełnienia wymogu wykształcenia, nie jest rozwiązaniem nieznanym innym państwom członkowskim Unii Europejskiej.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady praw nabytych Trybunał przypomniał, że jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe. Jak podkreślono zaskarżone przepisy nie ograniczyły przy tym praw urbanistów, ale rozszerzyły dostęp do wykonywania tego zawodu.

Badając proces uregulowania spraw majątkowych znoszonego samorządu zawodowego urbanistów, Trybunał stwierdził, że zastosowane przez ustawodawcę rozwiązania nie mogą być utożsamiane z wywłaszczeniem w rozumieniu art. 21 ust. 2 konstytucji.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą był wiceprezes TK Stanisław Biernat.