ikona lupy />
dr Wojciech Ostaszewski asystent sędziego Sądu Najwyższego / Dziennik Gazeta Prawna
Dopuszczalność stosowania przepisów ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U nr 201, poz. 1540 ze zm.) wywołuje kontrowersje natury konstytucyjnej. W Trybunale Konstytucyjnym na rozpatrzenie czeka obecnie już 26 spraw, a wniosków wciąż przybywa.
Wątpliwości co do konstytucyjności mają zarówno Sąd Najwyższy, jak i Naczelny Sąd Administracyjny. SN postanowieniem z 28 listopada 2013 r. (sygn. akt I KZP 15/13) odmówił rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego: „Czy dopuszczalne jest pociągnięcie do odpowiedzialności karnoskarbowej za występek z art. 107 par. 1 kodeksu karnego skarbowego osób, które prowadzą grę losową, grę na automacie lub zakład wzajemny wbrew zakazom zawartym w art. 6 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych w sytuacji, gdy projekt tych przepisów nie został przedstawiony przez Państwo Polskie w Komisji Europejskiej w ramach procedury notyfikacyjnej?”. SN sformułował jednak następującą konkluzję: naruszenie wynikającego z dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 listopada 2006 r. obowiązku notyfikacji przepisów technicznych ma charakter naruszenia trybu ustawodawczego, którego konstytucyjność może być badana wyłącznie w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. SN stwierdził, że jeżeli w konkretnym postępowaniu sąd dochodzi do wniosku, że doszło do takiej wadliwości trybu ustawodawczego, może nie stosować tych przepisów tylko w ten sposób, że zawiesi prowadzone postępowanie, w którym miałyby one zostać zastosowane, i skieruje stosowne pytanie prawne do TK. Jednak do czasu zainicjowania tej kontroli lub podjęcia przez TK stosownego rozstrzygnięcia brak jest podstaw do odmowy stosowania przepisów ustawy o grach hazardowych, w tym jej art. 6. ust 1 i art. 14 ust. 1.
Brak notyfikacji przesądza o niezgodności z Konstytucją RP. Taki wniosek płynie z analizy postanowienia NSA z 15 stycznia 2014 r., który skierował do TK pytanie prawne dotyczące zgodności art. 14 ust. 1 i 89 ust. 1 pkt 2 ustawy hazardowej z Konstytucją RP. NSA podkreślił, iż mając na uwadze bezsporny fakt nienotyfikowania Komisji Europejskiej w fazie pracy nad projektem ustawy o grach hazardowych, art. 14 ust. 1 i art. 89 ust. 1 pkt 2 tej ustawy przesądza o niezgodności tych przepisów z art. 2 i 7 konstytucji. Za takim wnioskiem przemawiają w ocenie NSA w szczególności następujące okoliczności: 1) wysoka – ponadustawowa, oparta na prawie międzynarodowym – ranga uregulowania prawnego, z którego płynie obowiązek notyfikacji przepisów technicznych; 2) kwalifikowany wymóg ustawowej formy wprowadzania ograniczeń wolności działalności gospodarczej; 3) istotna, stanowcza rola Komisji Europejskiej i mechanizmu „kontroli prewencyjnej”, jakim jest procedura notyfikacyjna, z punktu widzenia zasady lojalnej współpracy i konieczności poszanowania zobowiązań wynikających z członkostwa w UE; 4) nadzwyczajne tempo prac nad ustawą o grach hazardowych oraz fakt, że z uwagi na brak notyfikacji parlamentarzyści nie mieli pełnej informacji o konsekwencjach prawnych uchwalenia projektu ustawy o grach hazardowych z punktu widzenia jego zgodności z zasadami rynku wewnętrznego UE.
Ponadto NSA zarzucił zaskarżonym przepisom, że w sposób niezgodny z Konstytucją RP ograniczają wolność działalności gospodarczej. NSA wskazał, iż ingerencja w wolności i prawa jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy założonego celu nie da się osiągnąć w inny sposób, mniej dolegliwy dla jednostek będących adresatami ograniczenia. W pytaniu podkreślono, że w ocenie NSA wprowadzenie bezwzględnego zakazu urządzania gier na automatach poza kasynami gry nie było niezbędne dla ochrony „ważnego interesu publicznego” w rozumieniu art. 20 i 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Ustawa o grach hazardowych z 2009 roku ograniczyła możliwość urządzania wszelkich gier na automatach wyłącznie do kasyn gry. Tym samym wyeliminowano możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w formie salonów gier na automatach oraz punktów gier na automatach o niskich wygranych. Towarzyszyło temu zaostrzenie, w porównaniu do poprzedniego stanu prawnego, warunków prawnych umożliwiających prowadzenie działalności gospodarczej w formie kasyna gry. Ponadto ustawodawca rozszerzył legalną definicję gier na automatach. Od tej pory w zakresie tego pojęcia mieszczą się również takie gry, które nie mają nic wspólnego z hazardem. Otóż jak stanowi art. 2 ust. 4 i 5 ustawy, do „gier na automatach”, których urządzanie jest dopuszczalne wyłącznie w kasynach gry, zaliczono również gry, w których wygrana polega wyłącznie na możliwości przedłużenia gry lub możliwości rozpoczęcia nowej gry, a także gry, w których w ogóle nie ma możliwości uzyskania wygranej, ale gra „ma charakter losowy”. Takie gry w ocenie NSA trudno nawet uznać za formę hazardu.
Argumentacja przedstawiona przez Naczelny Sąd Administracyjny jest miażdżąca. W jej świetle zdecydowanie uzasadnione wydaje się przypuszczenie, że Trybunał Konstytucyjny stwierdzi niezgodność zaskarżonych przepisów z Konstytucją RP.