Koniec z korzystaniem z wykrywacza kłamstw podczas przesłuchania

Na wątpliwości, które rozstrzygał Sąd Najwyższy zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Tamtejszy skład sędziów zastanawiał się jak interpretować przepisy dotyczące badania wariografem. Chodziło wyjaśnienie kwestii, czy niniejsze badanie może stanowić pełnowartościowy dowód, który potwierdzałby tezy oskarżenia. Dodatkowo zapytano SN, czy zgoda podejrzanego jest wystarczająca do tego, by poddać go badaniu wariografem.

Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały, lecz zdecydował się wyjaśnić problem. Ustalono jednoznacznie, iż niedopuszczalne jest użycie wariografu w trakcie czynności przesłuchania. Uznano również, że czynności określane jako „mające związek z przesłuchaniem” należy interpretować taki sposób, że omawiany zakaz nie dotyczy tylko samej czynności procesowej przesłuchania, ale również czynności pozostających w bezpośredniej relacji z przesłuchaniem.

Obowiązujący zakaz obejmuje zatem przesłuchiwanie z udziałem eksperta lub samodzielne wykorzystanie wariografu przez organ przesłuchujący. Wskazano również, że zgodnie z brzmieniem art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. za niedopuszczalne uznać trzeba przeprowadzanie badania bezpośrednio przed lub bezpośrednio po przesłuchaniu, kiedy mogłoby ono wpływać na swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej, stanowić rodzaj nacisku lub zagrożenia z jej punktu widzenia. Co więcej, zakazu zawartego w omawianym przepisie nie uchyla także zgoda osoby przesłuchiwanej na użycie wariografu.

Odniesiono się również do art. 199a k.p.k, dotyczącego postępowania karnego w fazie, w której toczy się ono przeciwko konkretnej osobie, a więc po przedstawieniu zarzutów, ze stadium postępowania sądowego włącznie. Jak wskazał SN, przepis ten może stanowić może podstawę przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, który stosuje środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby, a więc w czasie badania stosuje wariograf (poligraf).

Wymieniono również warunki formalne przeprowadzenia dowodu z użyciem wariografu. Zgodnie z przepisami są to: zgoda osoby badanej, brak bezpośredniego związku badania z czynnością przesłuchania badanej osoby (zakaz z art. 171 § 5 ust. 2 k.p.k.) i pouczenie badanej osoby o tym, że złożone wobec biegłego oświadczenia mogą stanowić dowód (wyłączenie stosowania art. 199 wobec oskarżonego).

Podstawa prawna

Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2015, sygn. akt I KZP 25/14