Nasza gmina przekazuje dotacje niepublicznym przedszkolom na cele kształcenia, wychowania i opieki nad dziećmi. Jednak podczas kontroli ujawniamy, że przedszkola te wydają środki z dotacji na cele, których finansowanie jest naszym zdaniem wątpliwe. Chodzi np. o środki spożywcze typu napoje słodzone, słodycze, kawa czy nawet znicze nagrobkowe. Czy takie wydatki mogą być pokryte dotacją? Jeśli tak, to w jaki sposób dokonać takiej oceny?
Nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na te pytania. Na problemy z tym związane zwracają uwagę również regionalne izby obrachunkowe. Warto przyjrzeć się również orzecznictwu sądowemu.
Z art. 90 ust. 3d ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (u.s.o.) wynika, że dotacje przeznaczone są na dofinansowanie realizacji zadań niepublicznych placówek oświatowych w zakresie kształcenia, wychowania i opieki. Dotacje mogą być wykorzystane po pierwsze wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących placówki (obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działalności placówki, z wyjątkiem tych na inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego). Po drugie m.in. na zakup środków trwałych, wskazanych w wymienionej ustawie.
Jeśli chodzi o wydatki jedynie ogólnie związane z wyżywieniem dzieci w placówce oświatowej (napoje, słodycze), obecnie nie istnieją przepisy regulujące sposób żywienia dzieci m.in. w przedszkolach i trudno ustalić, że jakiś napój powinien być rozliczony, a inny nie. Warto jednak już dziś pamiętać, że 1 września 2015 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 136, poz. 914 ze zm.). Wprowadzi ona m.in. obowiązek stosowania w ramach żywienia zbiorowego dzieci produktów określonych w rozporządzeniu ministra zdrowia wydanym na podstawie nowego art. 52 ust. 6. Te przepisy pozwolą usunąć wątpliwości gmin związanych z zasadnością kwalifikacji danego środka spożywczego jako podlegającego rozliczeniu w ramach dotacji.
Ale jednocześnie należy zaznaczyć, że już obecnie wydatków na środki spożywcze nie można uwzględniać w ramach rozliczenia dotacji oświatowej, gdy przeznaczone są na potrzeby osobiste np. właściciela niepublicznej placówki oświatowej czy zatrudnionych pracowników. W razie pojawienia się wątpliwości i problemów związanych z określeniem ostatecznego beneficjenta korzystającego np. ze środka spożywczego (napoje mogą być spożywane zarówno przez dzieci, jak i dorosłych) w interesie organu prowadzącego placówkę jest wykazanie, że był to bieżący wydatek poniesiony na realizację zadania oświatowego (tak: WSA w Lublinie w wyroku z 13 lipca 2012 r. sygn. akt I SA/Lu 34/12 utrzymany wyrokiem NSA w Warszawie z 19 marca 2014 r. sygn. akt II GSK 1858/12).
Odrębnej analizy wymaga ocena rozliczenia w ramach dotacji kosztów zakupu środków spożywczych, których ostatecznymi beneficjentami mogą być jedynie osoby dorosłe (choćby kawy). Odnosząc się do tego rodzaju wydatków, zauważyć wypada, że niezależnie od treści art. 90 ust. 3d u.s.o. należy wziąć pod uwagę art. 251 ust. 4 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.). Mówi on: „gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach”. W tym kontekście wydatek na zakup kawy można uznać na kwalifikowany, gdy zostanie wykazane, że ma on związek ze sprawowaniem kształcenia, wychowania i opieki w znaczeniu sensu largo. Jest to np. spożywanie kawy podczas spotkań z rodzicami, których przedmiotem są sprawy związane m.in. z wychowaniem, kształceniem czy opieką nad ich dziećmi. Zaznaczyć jednocześnie należy, że wskazane wydatki nie mogą być uwzględniane w ramach dotacji, gdy zostaną wydatkowane na potrzeby osobiste właściciela niepublicznej placówki oświatowej czy zatrudnionych w niej pracowników. Pozostają bowiem bez związku z zakresem przedmiotowym przeznaczenia dotacji. Za dopuszczalne uznać można więc rozliczenie zakupu kawy, gdy placówka wykaże funkcjonalny związek między wydatkowaniem tych środków a ustawowo dopuszczalnym zakresem ich przeznaczenia.
Jeśli chodzi o artykuły przemysłowe (np. znicze), to argumentacji za zasadnością rozliczenia w ramach dotacji należy poszukiwać w art. 90 ust. 3d i np. art. 6 ust. 5 u.s.o. Zgodnie z tymi przepisami niepubliczne przedszkole realizuje m.in. wychowanie przedszkolne, uwzględniając podstawę programową wychowania przedszkolnego. Tę z kolei reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 30 maja 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2014 r. poz. 803). Wynika z niego, że celem wychowania przedszkolnego jest m.in. budowanie systemu wartości, rozwijanie umiejętności społecznych dzieci czy budowanie ich wiedzy o świecie społecznym. Gdyby więc uznać, że formą realizacji ww. celów jest zakup zniczy i uczestnictwo dzieci w postawieniu ich w miejscach zwyczajowego przeznaczenia oraz mając na względzie dyspozycję art. 90 ust. 3d u.s.o., to dopuszczalne jest przyjęcie stanowiska, że do katalogu wydatków bieżących ponoszonych z dotacji można zaliczyć wydatki na zakup zniczy. Jednym z głównych celów edukacji przedszkolnej jest bowiem wychowywanie dziecka, i to w różnych aspektach.
Konkludując, przy dokonywaniu oceny prawidłowości rozliczenia dotacji powinno się uwzględniać art. 90 ust. 3d u.s.o. Za każdym razem podstawą tej oceny powinna być analiza, czy dany wydatek może być uznany za zasadnie poniesiony na realizację zadań przedszkola w zakresie kształcenia, wychowania i opieki.
Podstawa prawna
Art. 90 ust. 3d ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).