Osoba, która bez wykształcenia prawniczego uzyskała status aplikanta komorniczego i zdała egzamin, mogła trafnie oczekiwać, że mimo zmiany przepisów zostanie w zawodzie - orzekł SN.
TEZA
Nowelizacja ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która weszła w życie 28 grudnia 2007 r., nie pozbawiła możliwości powołania na stanowisko asesora komorniczego osób z wykształceniem wyższym administracyjnym, które przed tą datą nabyły określone prawa z racji odbytej aplikacji komorniczej i zdania egzaminu komorniczego.
STAN FAKTYCZNY
M. ukończyła magisterskie studia administracyjne. Po odbyciu aplikacji komorniczej w listopadzie 2006 r. zdała z wynikiem pozytywnym egzamin komorniczy. W lipcu 2007 r. wystąpiła do prezesa sądu apelacyjnego o powołanie na stanowisko asesora komorniczego. Następnie prezes sądu decyzją z sierpnia 2009 r. powołał ją na stanowisko asesora. Decyzją z lutego 2012 r. minister sprawiedliwości stwierdził nieważność decyzji prezesa sądu apelacyjnego o powołaniu M. na stanowisko asesora.
Wskazał, że 28 grudnia 2007 r., czyli w dniu wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2007 r. nr 112, poz. 769) M. nie przysługiwał już status aplikanta komorniczego, a tylko taki status zwalniałby ją z obowiązku legitymowania się wykształceniem prawniczym. Od tej decyzji M. wniosła skargę.
Wojewódzki sąd administracyjny nie podzielił argumentów skarżącej i oddalił skargę. Podał, że ustawa o zmianie ustawy o komornikach w art. 10 ust. 1 pkt 6 wprowadziła wymóg ukończenia wyższych studiów prawniczych w Polsce i uzyskanie tytułu magistra prawa lub zagranicznych studiów prawniczych uznanych w Polsce przez osobę powoływaną na stanowisko asesora komorniczego, jak i komornika.
Stosownie do art. 12 ustawy nowelizującej z dniem wejścia w życie ustawy dotychczasowi asesorzy komorniczy stają się asesorami w rozumieniu tej ustawy, a dotychczasowi aplikanci komorniczy stają się aplikantami. Natomiast ust. 3 powołanego art. 12 wskazuje, że w stosunku do osób, o których mowa w ust. 2, stosuje się art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o komornikach w brzmieniu dotychczasowym.
Dając prymat literalnej wykładni art. 12 ust. 2 ustawy nowelizującej sąd I instancji uznał, że jego adresatami są aplikanci i asesorzy komorniczy, którzy w dacie wejścia w życie przedmiotowej ustawy byli aplikantami i asesorami komorniczymi.
Natomiast M., co było niesporne, 28 grudnia 2007 r. legitymowała się wykształceniem administracyjnym oraz zdanym egzaminem komorniczym. Zastosowanie do niej miały nowe przepisy wymagające od kandydata na asesora wykształcenia prawniczego. M. wniosła skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę, uchylając orzeczenie, a także decyzję ministra.
Uznał za uzasadnione zarzuty kasacyjne dotyczące naruszenia konstytucyjnej zasady ochrony prawa nabytych.
Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego NSA stwierdził, że z art. 2 konstytucji wynikają określone standardy dotyczące zarówno stanowienia prawa, jak jego wykładni i stosowania.
NSA nie podzielił stanowiska WSA, że warunek wykształcenia przez ukończenie wyższych studiów administracyjnych jest spełniony tylko w stosunku do osób, które w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej były już asesorami bądź aplikantami komorniczymi. Okoliczność bowiem, iż ustawodawca zachował wymóg dotychczasowego wykształcenia wyższego administracyjnego dla osób, które w chwili wejścia w życie ustawy zmieniającej były asesorami lub aplikantami komorniczymi, nie oznacza, iż osoby, które z takim wykształceniem nabyły wcześniej określone prawa, zostały pozbawione na przyszłość możliwości zostania asesorem komorniczym.
Wymóg jednakowego wykształcenia przewidziano dla aplikantów, asesorów i komorników, licząc się z tym, iż wcześniejszy etap zajmowania stanowiska aplikanta i asesora komorniczego zmierza do uzyskania statusu komornika. Osoba, która wcześniej uzyskała status aplikanta i zdała egzamin, mogła oczekiwać, iż jej działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą w przyszłości uznawane przez porządek prawny.
Decyzja o powołaniu M. na asesora nie naruszała prawa rażąco.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 października 2014 r., sygn. akt II GSK 1466/13

Jedno wolne stanowisko

W przypadku istnienia jednego wolnego stanowiska komornika mamy do czynienia z jedną sprawą administracyjną, której przedmiotem jest obsadzenie tego stanowiska. Uczestnikami postępowania w sprawie są wszystkie osoby, które złożyły stosowne wnioski, a ich procesowa pozycja jest równorzędna. W sprawie zapada jedno rozstrzygnięcie, które obejmuje wszystkich kandydatów – uczestników postępowania, przy czym dla jednego z nich jest pozytywne, zaś dla pozostałych negatywne (wyrok NSA z 5 kwietnia 2013 r., sygn. akt II GSK 1895/12)
KOMENTARZ EKSPERTA
Respektowanie praw nabytych

Wyrok jest niewątpliwie wyrazem konieczności respektowania praw nabytych i wskazuje na konieczność zagwarantowania osobom odbywającym aplikację komorniczą i przystępującym do egzaminu komorniczego prawa do realizacji ich uprawnień pomimo zmian w stanie prawnym. Wydaje się jednak, że gwarancja taka powinna być zapewniona w ustawie nowelizującej, poprzez wprowadzenie jednoznacznych przepisów określających, że do powołania na stanowisko asesora komorniczego (czy też komornika sądowego) osób, które przed wejściem w życie nowelizacji spełniały warunki, stosować się powinno przepisy dotychczasowe. W ustawie nowelizującej z 24 maja 2007 r. brak takich przepisów. W tym stanie wydaje się, że osoby, które po uchwaleniu ustawy nowelizującej, ale przed wejściem w życie zmian, tj. przed 28 grudnia 2007 r. spełniały warunki określone dotychczasowymi przepisami zachowały prawo do powołania na stanowisko komornika lub asesora. Wobec osób, które nie zrealizowały swoich uprawnień do tego dnia, zastosowanie powinny mieć przepisy obowiązujące w dniu powołania. Te zaś wykluczały możliwość powołania osób, które legitymują się wyłącznie wyższym wykształceniem administracyjnym.