Samorząd adwokacki ma prawo skreślić prawnika z listy kształcących się, gdy ten powtarzając rok ponownie nie zda egzaminów. Podważa to jego przydatność do wykonywania tego zawodu - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
TEZA
Aplikant adwokacki może być skreślony z uwagi na nieprzydatność do wykonywania zawodu adwokata do czasu zakończenia drugiego roku szkoleniowego. To jest okres, w którym organy adwokatury mogą ocenić przydatność aplikanta do wykonywania zawodu adwokata.
STAN FAKTYCZNY
Po pierwszym roku szkolenia aplikant uzyskał z kolokwium oceny niedostateczne. Na jego wniosek okręgowa rada adwokacka (ORA) wyraziła zgodę na powtarzanie przez niego pierwszego roku.
Ponownie na kolokwium poprawkowym otrzymał dwie oceny niedostateczne, wykazując brak znajomości podstawowych pojęć z zakresu prawa karnego i procedury karnej oraz nieporadność w posługiwaniu się językiem prawniczym.
ORA skreśliła zainteresowanego z listy aplikantów. Następnie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (NRA) utrzymało w mocy tę uchwałę. Prawnik wniósł skargę do sądu. Wojewódzki sąd administracyjny oddalając ją stwierdził, że art. 79 ust. 2 ustawy – Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2014 r., poz. 635 ze zm.) daje podstawę do rozważenia możliwości skreślenia aplikanta z listy w sytuacji uznania jego nieprzydatności do wykonywania zawodu adwokata.
Wykonywanie zawodu adwokata polega na świadczeniu profesjonalnych usług prawnych wymagających posiadania bogatej i ugruntowanej wiedzy z różnych dziedzin prawa. Wyznacznikiem sposobu realizacji przez aplikanta obowiązku podnoszenia poziomu wiedzy są oceny z kolokwium z dziedziny prawa, które było przedmiotem zajęć seminaryjnych. Ocena z kolokwium ma też istotne znaczenie dla dalszego przebiegu aplikacji.
Pozytywne oceny z kolokwium świadczą o celowości dalszego kształcenia i są warunkiem decydującym o możliwości przystąpienia aplikanta do egzaminu końcowego.
Negatywne oceny z kolokwium świadczą o braku postępów w toku aplikacji i stanowią przesłankę uzasadniającą stwierdzenie nieprzydatności do wykonywania zawodu adwokata. Kryterium świadczącym o nieprzydatności aplikanta do wykonywania zawodu adwokata stanowią czynniki związane z brakiem znajomości prawa i odpowiednich umiejętności.
Prawnik wniósł skargę kasacyjną. Zarzucił m.in. naruszenie art. 79 ust. 2 p.o.a. poprzez przyjęcie, iż pojęcia „pierwszych dwóch lat aplikacji” nie można rozumieć jako pierwsze dwa lata kalendarzowe odbywania aplikacji oraz przyjęcie, że negatywny wynik z kolokwium jest samoistną przesłanką do skreślenia z listy aplikantów.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Stwierdził, że art. 79 ust. 2 zawarty jest w dziale VII ustawy zatytułowanym „Aplikacja adwokacka”. Dział ten zawiera szczegółowe uregulowania dotyczące naboru na aplikację oraz egzaminu adwokackiego.
Gdy chodzi o przebieg aplikacji, omawiany dział VII zawiera tylko jedno uregulowanie stanowiące, iż aplikacja adwokacka rozpoczyna się 1 stycznia każdego roku i trwa trzy lata. Zgodnie natomiast z art. 58 pkt 12 lit. b ustawy, NRA uchwala regulamin zawierający zasady odbywania aplikacji adwokackiej.
Regulamin przewiduje sytuacje, które muszą skutkować przedłużeniem okresu od rozpoczęcia do zakończenia aplikacji ponad okres kalendarzowych trzech lat. Dzieje się tak wtedy, kiedy aplikant korzysta z urlopu lub powtarza rok.
Przedłużenie okresu od rozpoczęcia do zakończenia aplikacji nie wpływa na fakt, że trwa ona zgodnie z ustawą trzy lata i są to zawsze lata szkoleniowe. Artykuł 76 ust. 1 ustawy należy rozumieć jako przepis ustanawiający trzyletni okres programu szkolenia.
Jeżeli zatem aplikant powtarza rok szkoleniowy, to trafne jest stanowisko, że rok powtórzony nie stanowi o przedłużeniu aplikacji o ten rok. Aplikant, który nie zaliczy powtórzonego roku aplikacji, jest ciągle aplikantem po pierwszym roku aplikacji, mimo że u niego ten pierwszy rok obejmował aż dwa lata kalendarzowe.
Pogląd odmienny powodowałby niemożliwą do zaakceptowania sytuację. Aplikant, który po powtórzeniu roku szkoleniowego ponownie nie zaliczył kolokwium, nie mógłby bowiem być skreślony z listy z powodu upływu okresu 2 lat od rozpoczęcia aplikacji, a jednocześnie nie mógłby już ani powtórzyć roku (bo jest to możliwe jednokrotnie), ani otrzymać zaliczenia roku szkoleniowego, ani po upływie trzech lat od rozpoczęcia aplikacji otrzymać zaświadczenia o jej odbyciu z uwagi na niezaliczenie roku szkoleniowego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 października 2014 r., sygn. akt II GSK 1351/13
Uchwała o skreśleniu
Skreślenie z listy aplikantów – ale w przypadkach określonych w ustawie – Prawo o adwokaturze – następuje w formie uchwały. Uchwała jest władczym rozstrzygnięciem właściwego organu, który z mocy prawa powszechnie obowiązującego posiada kompetencje do załatwienia sprawy indywidualnej w tej formie. Oznacza to, że musi istnieć norma prawna, która podlegałaby autorytatywnej konkretyzacji przez właściwy organ administracji publicznej (wyrok NSA z 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt II GSK 87/12)
KOMENTARZ EKSPERTA
Sam upływ czasu nie ma znaczenia
Wyrok jest słuszny. Inny podważałby istotę jakiegokolwiek procesu szkoleniowego. Zgodnie z art. 79 ust. 2 prawa o adwokaturze rada adwokacka może skreślić aplikanta w okresie pierwszych dwóch lat aplikacji. Niemożliwe jest rozumienie tego przepisu tak, jak proponował skreślony aplikant, że lata aplikacji zalicza się przez sam upływ czasu – niezależnie od wypełniania obowiązków aplikanta. Z tego, że aplikacja adwokacka trwa 3 lata, wynika trzyletni program szkolenia. Jeżeli więc aplikant powtarza rok szkoleniowy, to ten powtórzony rok nie przedłuża aplikacji do lat czterech. On po prostu „się nie liczy”. Aplikant, który nie uczestniczy w zajęciach lub nie zalicza kolokwiów, nie zalicza danego roku. Jeśli powtarza ten rok i nie zaliczy go, pozostaje ciągle aplikantem po pierwszym roku aplikacji, analogicznie jak uczeń powtarzający klasę czy student powtarzający rok studiów. Nie można – przez sam upływ czasu – stać się aplikantem roku wyższego. W przeciwnym wypadku, na aplikacji nie trzeba by nic robić.