Helsińska Fundacja Praw Człowieka przygotowała opinię na temat zgodności z konstytucją i dopuszczalności ratyfikacji Konwencji Rady Europy w sprawie zwalczania i zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (tzw. Konwencji Stambulskiej).



Obecnie w Sejmie prowadzone są prace nad ratyfikacją konwencji. Polska podpisała ją w grudniu 2012 r., a w kwietniu br. Rada Ministrów podjęła uchwałę ws. przedłożenia jej do ratyfikacji i przyjęła projekt odpowiedniej ustawy. Pod koniec sierpnia odbyło się pierwsze czytanie projektu w Sejmie; podczas drugiego czytania 25 września zgłoszono poprawki, co spowodowało, że projekt został ponownie skierowany do komisji. Posiedzenie, na którym komisje miały je rozpatrzyć, było kilkakrotnie odwoływane. Na ostatnim, które odbyło się 21 października, posłowie uznali, że projekt wymaga jeszcze opinii konstytucjonalistów.

W trakcie prac parlamentarnych, a także wcześniej - podczas dyskusji nad zasadnością ratyfikacji, formułowane zostały argumenty o niezgodności konwencji z konstytucją oraz o tym, że stanowi zagrożenie dla polskiej tradycji i rodziny.

- Konwencja Stambulska nie tylko nie stoi w sprzeczności z żadną z norm konstytucji, ale również stanowi ich uszczegółowienie i realizację. Ochrona przed przemocą wobec kobiet, jak i ochrona przed przemocą domową jest zadaniem szczególnym władz publicznych wynikającym z konstytucyjnych obowiązków państwa w zakresie ochrony praw człowieka – wskazała Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC, która jest współautorką opinii na temat konwencji.

Jednym z obowiązków, które ustanawia konwencja, jest „promowanie zmian społecznych i kulturowych we wzorcach zachowań kobiet i mężczyzn”. W opinii HFPC wskazała, że to od władz krajowych będzie zależało, jakie stereotypy zostaną uznane za negatywne oraz jakie zmiany społeczne i kulturowe we wzorcach zachowań kobiet i mężczyzn będą promowane.

Będzie nowy wiceminister sprawiedliwości ds. mediacji i arbitrażu?

Zobacz również

"Zawarta w konwencji definicja płci społecznokulturowej poza uznaniem, że istnieje społecznie konstruowany wzorzec płci, nie określa, co dane społeczeństwo ma uznawać za właściwą rolę, zachowanie, działanie czy atrybut kobiet i mężczyzn" - czytamy w opinii.

„Konwencja nie przesądza zatem o treści norm społecznych determinujących role czy zachowania kobiet i mężczyzn, dając stronom Konwencji dużą swobodę w tym zakresie. Konwencja zakazuje promowania takich ról, zachowań, działań czy atrybutów, które utrwalają przekonanie o niższości kobiet. Jednym ze zobowiązań wynikających z konwencji jest bowiem wyeliminowanie takich norm społecznych, które sankcjonują przemoc wobec kobiet, w tym przemoc domową” – podkreśliła Grabowska-Moroz.

W opinii podkreślono również, że celem konwencji nie jest legalizacja związków osób tej samej płci, aborcji czy wprowadzenie „inżynierii społecznej” przejawiającej się w możliwości wyboru preferowanej płci fizycznej. Jednocześnie konwencja zastrzega obowiązek równego traktowania ofiar przemocy bez względu na ich cechy szczególne, w tym orientację seksualną, tożsamość płciową czy stan cywilny.

HFPC podkreśliła także, że konwencja odnosi się do tradycji przede wszystkim w zakresie realizacji jej celu, jakim jest przeciwdziałanie i zwalczanie przemocy, a nie do tradycji samej w sobie. Założeniem Konwencji jest wyeliminowanie zwyczajów, tradycji oraz praktyk, które same stanowią przejaw przemocy, lub dają przyzwolenie na przemoc wobec kobiet czy przemoc domowa. Konwencja sprzeciwia się używaniu tradycji tylko jako potencjalnego uzasadnienia przemocy domowej.

Ponadto w opinii wskazano, że dla suwerenności Polski nie stanowi zagrożenia działalność mechanizmu monitorującego wykonanie Konwencji, tj. Grupy ekspertów ds. przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO). HFPC przypomniała, że na gruncie prawa międzynarodowego istnieje szereg takich organów, które kontrolują państwa w zakresie tego jak wykonują zobowiązania międzynarodowe, a tym samym stoją na straży ochrony praw człowieka.

Konwencja ma chronić kobiety przed wszelkimi formami przemocy oraz dyskryminacji; oparta jest na idei, że istnieje związek przemocy z nierównym traktowaniem, a walka ze stereotypami i dyskryminacją sprawiają, że przeciwdziałanie przemocy jest skuteczniejsze.

Dokument nakłada na państwa-strony takie obowiązki jak zapewnienie oficjalnej całodobowej infolinii dla ofiar przemocy oraz internetowego portalu z informacjami, a także odpowiedniej liczby schronisk i ośrodków wsparcia; przygotowanie procedur przesłuchań policyjnych; monitorowanie, zbieranie danych na temat przestępstw - z uwzględnieniem płci.