Sejm znowelizował ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pod koniec lipca. Był to poselski projekt, który przygotowała Magdalena Kochan (PO), we współpracy z resortem pracy i polityki społecznej.

Większość zapisów wchodzi w życie dzisiaj, poza kilkoma artykułami, które zaczną obowiązywać później.

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian jest sposób finansowania pobytu dzieci w zakładach opiekuńczo-leczniczych (tzw. ZOL-ach).

Kierowane są tam m.in. dzieci pozbawione opieki rodziców, które ze względu na stan zdrowia nie mogą przebywać w rodzinach zastępczych ani w placówkach opiekuńczych. Trafiają tam też dzieci, które mają rodziców, jednak wymagają specjalistycznej opieki.

W ZOL-ach udzielane są stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Koszty udzielania tych świadczeń pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak nie finansuje on zakwaterowania i wyżywienia. Do tej pory koszty pobytu dzieci objętych pieczą zastępczą ponosił starosta lub - również finansowana przez powiat - placówka opiekuńczo-wychowawcza, w której przebywa dziecko. Często oznaczało to bardzo duże koszty dla jednego powiatu.

Po zmianach pobyt dziecka będzie finansował ten powiat, na terenie którego przyszło ono na świat. Jeżeli nie można ustalić powiatu właściwego ze względu na miejsce urodzenia dziecka, powinien to zrobić powiat, w którym siedzibę ma sąd orzekający o umieszczeniu dziecka w zakładzie. Dzięki temu koszty rozłożą się na kilka powiatów i będą łatwiejsze do udźwignięcia.

Ustawa wprowadza również obowiązek wysłuchania dziecka przez instytucje, które orzekają o umieszczeniu w pieczy zastępczej lub skierowaniu do adopcji. Jeśli tylko wiek i stopień dojrzałości dziecka na to pozwalają, jego zdanie i potrzeby powinny zostać wzięte pod uwagę.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami dziecko od 13. roku życia powinno być obligatoryjnie wysłuchiwane przez sąd, jednak często tak się nie dzieje, dlatego postanowiono wzmocnić ten zapis.

Nowela określa także czas na uregulowanie prawnej sytuacji dziecka przebywającego w pieczy zastępczej - 18 miesięcy. Dzięki temu dzieci nie będą czekać latami na rozstrzygnięcia w tej kwestii, co często skazywało je na spędzenie całego dzieciństwa w placówkach lub rodzinach zastępczych i zmniejszało szanse na adopcję.

Ustawa wprowadza także zasadę nierozdzielania nieletniej matki przebywającej w pieczy zastępczej od dziecka. Dotychczas dziecko najczęściej było odbierane nieletniej matce, a jeśli dyrektorzy placówek zezwalali na wspólny pobyt, narażali się na zarzut łamania prawa.

Wprowadzono też wymóg posiadania opinii psychologa o predyspozycjach i motywacjach do podjęcia funkcji rodziny zastępczej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz tzw. rekwalifikacji co dwa lata.

Nowelizacja zakłada również zmniejszenie - z 20 do 15 - liczbę rodzin objętych w tym samym czasie opieką jednego asystenta rodziny oraz podopiecznych koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej - z 30 do 15.

W noweli uchylono przepisy, zgodnie z którymi dochody dzieci przebywających w pieczy zastępczej (m.in. renty rodzinne i alimenty) przeznaczane były na ich utrzymanie. Obecnie środki te będą wypłacane bez potrąceń.

Zmieniono też przepisy dotyczące placówek wsparcia dziennego, których większość - wobec konieczności sprostania rygorystycznym standardom w zakresie przepisów lokalowych, sanitarnych i przeciwpożarowych - była zagrożona likwidacją. W ustawie złagodzono wymogi dla placówek już funkcjonujących.

Nowela wzmacnia też kompetencje kontrolne wojewodów oraz innych jednostek samorządu, upoważnia je do podejmowania pilnych interwencji. Samorządy będą miały możliwość wstępu np. do rodziny zastępczej lub placówki opiekuńczej w ciągu całej doby, również w nocy, jednak tylko w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia dziecka.

Jedną z ważnych zmian pierwotnie proponowanych w projekcie była rezygnacja z udziału sądu w wyborze formy pieczy zastępczej dla dziecka. W trakcie sejmowych prac zdecydowano się z nich zrezygnować, by przyspieszyć procedowanie projektu. Kochan zapowiadała jednak, że wróci do tych propozycji w późniejszym terminie.