W 2013 roku 627 dzieci zostało odebranych rodzicom lub opiekunom na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W jakich sytuacjach i kto może odebrać dziecko oraz jakie uprawnienia mają rodzice lub opiekunowie, którzy nie zgadzają się z taką decyzją.

Przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Członkiem rodziny jest osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 Kodeksu karnego (małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu), a także inna osoba wspólnie zamieszkująca lub gospodarująca.

Zgodnie z art. 12 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora. Z kolei osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Oznacza to, że ustawodawca wprowadza rozróżnienie pomiędzy osobami wykonującymi obowiązki służbowe lub zawodowe, które mają prawny obowiązek zawiadomienia odpowiednich organów, a pozostałymi, na których spoczywa obowiązek społeczny.

Szczególną ochroną objęte są dzieci. W przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie pracownik socjalny wraz z funkcjonariuszem Policji oraz przedstawicielem ochrony zdrowotnej (lekarzem, ratownikiem medycznym lub pielęgniarką) mają prawo odebrać dziecko rodzinie i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej (na przykład u dziadków), w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Zdaniem ustawodawcy możliwość umieszczenia dziecka u członka rodziny powinna zapewnić dziecku możliwie największy spokój.

Pracownik socjalny jest zobligowany do niezwłocznego powiadomienia sądu opiekuńczego o odebraniu dziecka z rodziny. Musi to uczynić w ciągu co najwyżej 24 godzin. Rodzicom lub opiekunom przysługuje prawo do złożenia zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka. O prawie do złożenia takiego zażalenia rodziców lub opiekunów poucza pracownik socjalny lub funkcjonariusz Policji. Pouczenie wręcza się na piśmie.

Sąd opiekuńczy bada zasadność (np. czy w rodzinie faktycznie dochodziło do przemocy) i legalność (np. czy odebrania dokonała uprawniona osoba) odebrania dziecka, a także prawidłowość jego dokonania.

W 2013 roku na 627 odebranych dzieci zaledwie w 15 przypadkach zostało złożone zażalenie.