Subskrybuj nas na Youtube
Stalker zazwyczaj działa na kilka sposobów, chociaż zdarza się, że nękanie obejmuje tylko jedną formę działania. Należy jednak mieć na uwadze, że podejmowane przez sprawcę czynności naruszające nietykalność cielesną pokrzywdzonego, a więc stanowiące bezpośredni zamach na jego życie bądź zdrowie, kwalifikują te czyny już z innego przepisu karnego.
„Stalking” to słowo zaczerpnięte z języka angielskiego, oznacza po polsku śledzenie danej osoby, jej prześladowanie, a także naprzykrzanie się komuś. Takim mianem określa się przestępstwo stypizowane w art. 190a § 1 Kodeksu karnego, penalizującym uporczywe nękanie drugiej osoby.
Regulacja prawna dotycząca przestępstwa uporczywego nękania może nie stanowi novum w polskim prawie karnym, natomiast nie można stwierdzić, że przepis ten istnieje od dawna. Przepis z art. 190a §1 Kodeksu karnego został bowiem wprowadzony nowelizacją Kodeksu karnego dokonaną mocą ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. (Dz.U. Nr 72, poz. 381).
Wprowadzono go dla ochrony prawa człowieka do życia w poczuciu bezpieczeństwa, także ochrony jego prywatności, a pośrednio również jego psychiki. Sprawca nękania dokonuje bowiem swym zachowaniem zamachu na psychikę człowieka poprzez dręczenie go i stwarzanie poczucia zagrożenia.
Przede wszystkim działania, które mają na celu dokuczenie ofierze, a także udręczenie i niepokojenie pokrzywdzonego lub jego najbliższej osoby. Działania te mogą mieć charakter legalny, jak i nielegalny. Może to być np. nadmierne telefonowanie do ofiary, wysyłanie uporczywych sms-ów, maili, nachodzenie w rozmaitych miejscach, śledzenie, kierowanie gróźb, włamywanie się do prywatnych miejsc należących do pokrzywdzonego, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji na jego temat, a także niszczenie jego rzeczy, robienie zdjęć bez jego zgody, czy też zamieszczanie komentarzy w Internecie dotyczących pokrzywdzonego.
Stalker zazwyczaj działa na kilka sposobów, chociaż zdarza się, że nękanie obejmuje tylko jedną formę działania. Należy jednak mieć na uwadze, że podejmowane przez sprawcę czynności naruszające nietykalność cielesną pokrzywdzonego, a więc stanowiące bezpośredni zamach na jego życie bądź zdrowie, kwalifikują te czyny już z innego przepisu karnego.
Przepis z art. 190a §1 Kodeksu karnego wskazuje na konieczną przesłankę uporczywości nękania
„Ustawodawca kryminalizuje tylko takie zachowania odpowiadające nękaniu, które mają charakter długotrwały. O uporczywym zachowaniu się sprawcy świadczyć bowiem będzie z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania, tj. trwaniu w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej natomiast strony – dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje” (Kodeks karny. Komentarz, red. prof. dr hab. Alicja Grześkowiak, prof. dr hab. Krzysztof Wiak, 2021, wyd. 7).
Co istotne, motywacja sprawcy nie wpływa na możliwość zakwalifikowania (bądź nie) jego działania jako uporczywego nękania: „(…) Prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt III KK 417/13).
Oprócz znamienia uporczywości, działanie stalkera musi też wywoływać u pokrzywdzonego uzasadnione poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszać jego prywatność.
Wymaga zaznaczenia, że ocena poczucia zagrożenia musi być oceniana z obiektywnego punktu widzenia, nie zaś subiektywnego odczucia ofiary. Należy zatem ocenić na podstawie okoliczności danej sprawy, czy zachowanie sprawcy obiektywnie mogło wywoływać takie negatywne odczucia u ofiary.
„Art. 190a § 1 k.k. posługuje się zarówno kryterium subiektywnym w postaci poczucia zagrożenia, oznaczającego wewnętrzny odbiór, odczucie lęku i osaczenia osoby doświadczanej nękaniem, jak i obiektywnym, wskazując na to, iż poczucie zagrożenia musi być uzasadnione okolicznościami. Subiektywne odczuwanie zagrożenia przez osobę należy konfrontować z wiedzą, doświadczeniem i psychologią reakcji ogółu społeczeństwa, obiektywizować poprzez poczucie zagrożenia w danych okolicznościach, jakie towarzyszyłoby przeciętnemu człowiekowi, o ile oczywiście działania sprawcy nie zmaterializowały się w konkretnym skutku” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2017 r., sygn. akt IV KK 413/16).
Cyberstalking
Z uwagi na rozwój nowoczesnych technologii, coraz częściej można mówić o cyberstalkingu, czyli prześladowaniu ofiary z wykorzystaniem elektronicznych systemów przetwarzania informacji. Cyberstalking może być realizowany np. poprzez wysyłanie do poszkodowanego maili, a także wiadomości sms, czy też wiadomości przez inne komunikatory telefoniczne i internetowe. Sprawca może również przełamać dostęp do poczty elektronicznej ofiary lub do jej komputera.
Uporczywe nękanie grozi pozbawieniem wolności do lat trzech. Jeśli jednak jego następstwem jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Trzeba podkreślić, że bez znaczenia pozostaje dla zaostrzonej odpowiedzialności sprawcy, czy samobójstwo zostało skutecznie dokonane, czy pokrzywdzony tylko usiłował je popełnić.
Ściganie przestępstwa uporczywego nękania następuje na wniosek osoby pokrzywdzonej w trybie publiczno-skargowym, natomiast w przypadku gdy ofiara targnęła się na własne życie – z urzędu, również w trybie publiczno-skargowym.
