Gdybym mógł mieć wpływ na kształt jednego przepisu, to do ordynacji podatkowej dodałbym zasadę rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika (in dubio pro tributario) lub co najmniej zakazującą rozstrzygania wątpliwości na jego niekorzyść. Taka zasada powinna zresztą otwierać rozdział obejmujący wiele zasad ogólnych.
W obecnym brzmieniu ustawy ordynacja podatkowa co prawda znajdują się przepisy ogólne (dział I), ale określają one zakres unormowań tej ustawy i zawierają niektóre definicje, nie obejmują jednak zasad ogólnych. Znakomity teoretyk prawa prof. Jerzy Wróblewski pisał, że zasady prawa to reguły wyraźnie sformułowane w prawie pozytywnym, charakteryzujące się dużą doniosłością („zasadniczym” charakterem) albo konsekwencje takich reguł, niekiedy konsekwencje szeregu reguł zawartych w przepisach prawa.
Zasada in dubio pro tributario wynika już dziś z obowiązujących przepisów, choć nie jest w nich wyraźnie sformułowana. W nauce wskazano na jej istnienie przed wielu laty, co zostało potwierdzone przez Trybunał Konstytucyjny, ostatnio w wyroku z 18 lipca 2013 r., sygn. akt SK 18/09. W wyroku tym wskazano, że zgodnie z wymogami konstytucyjnymi niejasnych regulacji prawa podatkowego nie wolno interpretować na niekorzyść podatników, a w konsekwencji, jeżeli takie regulacje okazują się wieloznaczne, to zgodnie z zasadą in dubio pro tributario należy opowiedzieć się za rozumieniem uwzględniającym interes podmiotu zobowiązanego do świadczeń podatkowych.
W sądownictwie administracyjnym obserwujemy zróżnicowane podejście do zasady in dubio pro tributario. Sądy administracyjne wydają wyroki wskazujące na istnienie tej zasady i takie, które milczą lub omijają tę kwestię, albo nawet takie, które zaprzeczają jej istnieniu.
W konsekwencji, mimo że zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika występuje u nas jako konsekwencja pewnych unormowań, to powinna zostać sformułowana wyraźnie w przepisach ordynacji podatkowej. W efekcie już nikt nie będzie miał wątpliwości co do jej istnienia i będzie ona miała wpływ na rozstrzyganie wątpliwości zarówno co do stanu prawnego, jak i stanu faktycznego. Trwają prace nad nową ustawą, która zastąpi obecną ordynację podatkową. W tym nowym akcie zasada in dubio pro tributario powinna stanowić jedną z naczelnych zasad.
Z praktyki wiemy, że problemem dla podatników nie zawsze jest kształt przepisów, ale to, jak są stosowane. Często na podatników nakładane są obowiązki, które wcale nie wynikają z ordynacji podatkowej. Zdarza się też, że organy podatkowe przerzucają ciężar dowodu na podatnika. Sądy z kolei liberalnie podchodzą do naruszeń prawa popełnianych przez organy podatkowe, a polegających na wychodzeniu poza ramy ordynacji. I w tym zakresie wprowadzenie wyraźnie sformułowanej zasady in dubio pro tributario powinno przynieść korzystne rezultaty.
(not. PB)