Kontrowersyjna nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie obowiązuje od 1 sierpnia 2010 roku. Zgodnie z nią wystąpienie „zagrożenia zdrowia lub życia dziecka” daje podstawę pracownikowi socjalnemu wraz z towarzyszącym mu policjantem do odbioru dzieci rodzicom lub opiekunom bez orzeczenia sądowego. Przyjrzymy się zatem bliżej, jak wygląda niniejsza procedura i jakie warunki muszą być spełnione, aby dziecko zostało zgodnie z prawem przekazane innym podmiotom.

Bezpośrednie zagrożenie

Procedura odbioru dziecka rodzicom ma zastosowanie w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie. To właśnie między innymi szeroki zakres interpretacyjny wymienionych pojęć wzbudzał protesty Kościoła katolickiego i organizacji rodzicielskich przeciwko przyjętej nowelizacji.

Zgodnie jednak z informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, ustawodawca nie był w stanie uszczegółowić niniejszego przepisu. Zawężenie go bowiem do konkretnie oznaczonych przypadków oznaczałoby możliwość pominięcia zachowań lub charakterystycznych obrażeń dla krzywdzonego dziecka. Tym samym służby podejmujące interwencje w celu ochrony dobra dziecka miałby ograniczone pole działania, a co za tym idzie, nie mogłyby odizolować go od sprawcy. Ministerstwo przekonuje, że obecność pracowników socjalnych jako profesjonalistów w swojej dziedzinie, którzy są w stanie ocenić zachowanie krzywdzonego dziecka, przełoży się na słuszność dokonywanych działań.

Decyzję o odebraniu dziecka pracownik socjalny (w godzinach pracy) podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem policji, lekarzem (lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką)

Przypomnieć należy, że odebranie dziecka zgonie z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie następuje bez wcześniejszego orzeczenia sądu. Dziecko przekazywane jest do innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, rodzinie zastępczej lub umieszczane w całodobowej placówce opiekuńczo–wychowawczej.

Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Dopiero w drugiej kolejności wskazywana jest rodzina zastępcza lub całodobowa placówka opiekuńczo–wychowawcza

Zasady postępowania uczestników procedury

Niezwłocznie po odebraniu dziecka, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, pracownik socjalny ma obowiązek powiadomić sąd opiekuńczy o dokonaniu interwencji oraz miejscu umieszczenia dziecka. Następnie sąd niezwłocznie (nie później niż w ciągu 24 godzin) wydaje orzeczenie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo placówce opiekuńczo–wychowawczej. Sąd może także zadecydować o powrocie dziecka do rodziny.

Rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym na odebranie dziecka przysługuje zażalenie, które składają do sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia. Może być ono wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza policji, którzy dokonali odebrania dziecka. O prawie do złożenia zażalenia wymienione wyżej podmioty powinny zostać poinformowane na piśmie wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia.

W zażaleniu rodzice domagać mogą się zbadania zasadności i legalności procedury odebrania dziecka.

Zażalenie jest rozpatrywane niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin. Gdy sąd uzna bezzasadność lub nielegalność przeprowadzonej procedury, zarządza natychmiastowe przekazanie dziecka rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, od których dziecko zostało odebrane. W przypadku stwierdzenia przez sąd bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości odebrania dziecka, powiadomieni zostają także przełożeni osób, przeprowadzających procedurę.