Znane są przypadki pozostawiania dowodu osobistego w zastaw. Takie sytuacje występują np. gdy zapomnimy gotówki i nie mamy czym zapłacić za benzynę, albo gdy chcemy z marketu pożyczyć wózek. Co więcej, często dowody osobiste w zastaw pozostawiamy na własne życzenie, choć znane są również przypadki, gdy jesteśmy o to proszeni. Dzieje się tak między innymi w hotelach i wypożyczalniach sprzętu sportowego. Zarówno takie postępowanie jak i utrata dokumentów na skutek kradzieży, może mieć dla nas bardzo poważne konsekwencje. Można jednak temu zapobiec.
Zgodnie z ustawą z dnia 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. 1974 nr 14 poz. 85 z późn. zm.) dowodu osobistego nie wolno zatrzymywać, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Kto zatrzymuje bez podstawy prawnej cudzy dowód osobisty podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
W przedmiotowej sprawie niejednokrotnie wypowiadał się już Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, ostatnio, 12 lipca 2013 roku uczynił to dr Rafał Wiewiórowski przypominając, iż takie postępowanie jest wykroczeniem. Wskazał on również, że w przypadku gdy ktoś zażąda od nas pozostawienia dowodu bezpieczniej jest pozostawić w zastaw „inny dokument potwierdzający tożsamość, np. legitymację służbową lub wpłacać kaucję.” Twierdzenie takie nie jest bezpodstawne. W dzisiejszych czasach możemy dokonać wielu czynności „na sam dowód”. Nierozsądnie jest pozostawiać tak istotny dokumentu w zastaw, bowiem może się okazać, że ktoś zawarł w naszym imieniu umowę, co będzie się następnie wiązało z przykrymi konsekwencjami.
Jeśli natomiast utracimy dowód osobisty, co może mieć w konsekwencji takie same skutki jak pozostawieniu dowodu w zastaw, niezwłocznie powinniśmy udać się do najbliższego organu gminy lub najbliższej placówki konsularnej. Organ ten obowiązany jest wydać zaświadczenie, że przedmiotowy dokument został utracony. Zaświadczenie takie jest ważne do czasu wydania nowego dokumentu. Organ w którym zgłosimy utratę dowodu osobistego zawiadomi także organ, który wydał utracony dokument, celem jego unieważnienia, co następuje z dniem zawiadomienia o utracie dowodu osobistego.
W przypadku utraty dowodu osobistego warto pamiętać o jeszcze jednej dodatkowej, ale jakże ważnej możliwości pozwalającej na uniknięcie poważnych konsekwencji jego utraty, a mianowicie warto zgłosić się niezwłocznie do banku i powiadomić go o utracie dokumentu. W takim przypadku nasz utracony dokument zostanie zarejestrowany w Systemie Dokumentów Zastrzeżonych, a tym samym nikt w żadnym banku nie weźmie już pożyczki, nie założy rachunku, ani nie dokona jakiejkolwiek innej czynności powołując się na utracony przez nas dokument. Najlepiej udać się do banku, w którym sami mamy konto, jednak jest około piętnastu banków oraz wiele banków spółdzielczych, które przyjmują takie zastrzeżenia także od osób nie będących ich klientami. Warto wiedzieć, że z tego systemu korzystają nie tylko banki, ale także inne podmioty, np. operatorzy telekomunikacyjni. W ten sam sposób możemy zgłosić nie tylko dowód osobisty ale także prawo jazdy lub paszport.