Dwudziestu wnioskodawców wniosło do sądu wieczystoksięgowego o wpis prawa współwłasności w księdze wieczystej. Referendarz sądowy dokonał wpisu zgodnie z wnioskiem. Jeden z wnioskodawców (spółka) złożył jednak skargę na orzeczenie referendarza. Sąd rejonowy uchylił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek o dokonanie wpisu. Wyjaśnił, że wniosek w imieniu spółki złożył prezes, upoważniony uchwałą wspólników jedynie do sprzedaży części nieruchomości po jej podziale, ale nie do dalszych czynności.
Sąd okręgowy w wyniku apelacji jednego z wnioskodawców zmienił postanowienie i utrzymał w mocy wpis referendarza. Wskazał, że środek zaskarżenia może być w zasadzie wniesiony jedynie od orzeczenia niekorzystnego dla strony. A w tej sprawie spółka nie miała interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia załatwionego po jej myśli. Dlatego skarga na orzeczenie referendarza powinna być odrzucona. Powstały problem – czy wnioskodawca może w ogóle skarżyć orzeczenie wydane zgodnie z jego żądaniem – ze skargi kasacyjnej spółki trafił do Sądu Najwyższego.
SN uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wytłumaczył, że w tej sprawie zasadnicze znaczenie ma określony interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia referendarza. Brak tego interesu motywowano jedynie tym, że „wpisu dokonano zgodnie z wnioskiem złożonym m.in. przez spółkę”, co oznaczało, iż orzeczenie referendarza nie było niekorzystne dla wnioskodawcy.
Sędziowie SN wskazali jednak, że o ile istnienie interesu prawnego we wniesieniu środka zaskarżenia wymagane jest rygorystycznie w postępowaniu procesowym, o tyle rygoryzm ten ulega osłabieniu w postępowaniu nieprocesowym. Dzieje się tak dlatego, bo w trybie nieprocesowym źródło interesu prawnego wynikać może z szerszego katalogu zdarzeń, a nie tylko – jak w procesie – z samego naruszenia lub zagrożenia sfery prawnej wnioskodawcy. Nie zawsze decydujące znaczenie będzie mieć więc to, czy rozstrzygnięcie zapadło „zgodnie z wnioskiem strony skarżącej”, lecz raczej to, czy jest ono w rzeczywistości zgodne z prawem.
Uczestnik postępowania nieprocesowego może mieć zatem interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia, mimo że uwzględnia ono w całości zgłoszone przez niego żądanie. I tak, spółka miała jednak interes prawny w złożeniu skargi na orzeczenie referendarza, ponieważ powoływała się na uchwałę wspólników, która mogła uczynić wpis wadliwym. Wpis prawa własności (współwłasności) ma zaś charakter deklaratoryjny i powinien stanowić odzwierciedlenie w księdze wieczystej prawidłowych prawnie czynności.
ORZECZNICTWO
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 lutego 2013 r., sygn. akt I CSK 315/12.