Czy mogę żądać od firmy energetycznej wynagrodzenia w zamian za służebność przesyłu urządzeń energetycznych położonych na mojej posesji? – pyta pan Paweł. – W 2009 roku w wyniku modernizacji tych urządzeń dokonano wymiany słupa, do którego nowym ciągiem przeprowadzono linię WN 15kV o długości 98 metrów.
ikona lupy />
Maciej Kijas, Kancelaria adwokacka Maciej Kijas / Media / materialy prasowe
Następnie od tego słupa przeprowadzono w wykopie nową linię kablową 15kV o długości 87 metrów. Zakład energetyczny odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, wyjaśniając, że linia napowietrzna przez posesję była już przeprowadzona przed modernizacją, tylko został zmieniony jej bieg. Co do nowej linii kablowej położonej w wykopie nie zajmuje stanowiska. Jak wygląda sytuacja w świetle aktualnych przepisów? – pyta nasz czytelnik.
Problem, z jakim boryka się pan Paweł, dotyczy bez mała 20 milionów działek, szczególnie tych, na których w dawnych latach zainstalowano urządzenia przesyłowe. Budowano je bez pytania o zgodę ich właścicieli i bez realnego zadośćuczynienia. Być może sprawa znajdzie rozwiązanie w nieodległym czasie. Na razie jednak trwają jeszcze prace nad ustawą o korytarzach przesyłowych, która ma uregulować zasady instalowania urządzeń przesyłowych na prywatnych gruntach. Jest więc nadzieja, że właściciele działek, przez które w dawnych latach poprowadzono energetyczne linie przesyłowe otrzymają odszkodowania.
Prace nad tą ustawą są jeszcze w fazie projektów, więc jaki będzie ostateczny kształt nowego prawa, jeszcze nie wiadomo. Na razie właściciele nieruchomości, przez które poprowadzono linie przesyłowe, dochodzą roszczeń w długotrwałych procesach sądowych.
Zanim pojawią się nowe regulacje prawne, można wystąpić do przedsiębiorstwa energetycznego o zawarcie umowy w tej sprawie. Ale skoro pan Paweł to uczynił i spotkał się z odmową (na piśmie) lub milczeniem, powinien zwrócić się do sądu o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Jedynie sąd może wyznaczyć prawo do odszkodowania i ewentualną jego wysokość. Również tylko sąd może się wypowiedzieć w kwestii zasiedzenia. Takich spraw przed sądami toczyło się już wiele, a wyroki bywały skrajnie różne.
Zgodnie z art. 3051 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca ma prawo korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej. W myśl zaś z art. 3052 par. 2 k.c. jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.
Pojęcie „korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej” użyte w art. 3051 k.c. wskazuje, iż powinien zostać oznaczony zakres przedmiotowy obciążeń, tj. rodzaj i rozmiar uprawnień przedsiębiorcy, rodzaj i umiejscowienie urządzeń przesyłowych, sposób ich wykorzystywania.
Obciążenie w rozumieniu art. 3051 k.c. obejmuje dostęp, korzystanie poprzez bieżącą eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwanie awarii, wymiany urządzeń posadowionych na danej nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania sieci przesyłowej przedsiębiorstwa.
W konsekwencji jeżeli przedsiębiorca ma już służebność przesyłu o określonej treści, ale przekroczył zakres przedmiotowy obciążeń względem przyznanych mu uprawnień, można wystąpić z żądaniem ustanowienia służebności przesyłu w zmienionym zakresie za odpowiednim wynagrodzeniem dla właściciela nieruchomości oraz wystąpić o dodatkowe wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości do czasu ustanowienia służebności przesyłu.
W poruszonym przez czytelnika zagadnieniu wskazano, iż nie tylko zmieniono bieg linii napowietrznej, ale także obciążono nieruchomość linią naziemną. Jeżeli przedsiębiorca energetyczny nie miał uprawnień do takiego sposobu korzystania z nieruchomości obciążonej, właścicielowi nieruchomości służą roszczenia oparte na przepisach art. 3052 par. 2 k.c. (ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem) oraz art. 225 i art. 224 par. 2 k.c. w związku z art. 352 oraz art. 230 k.c. (wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości do czasu ustanowienia służebności przesyłu).
Podstawa prawna
Art. 121 pkt 4, art. 224 par. 2, art. 225, art. 230, art. 3051-3054, art. 455 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).
Orzeczenie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2001 r. (sygn. IV CKN 165/01) Projekt ustawy o korytarzach przesyłowych (KPRM sygn. UD16)