Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Dziewiętnastolatek został oskarżony o spowodowanie wypadku komunikacyjnego, w którym byli poszkodowani. Sąd rejonowy uznał go winnym i skazał na dwa lata pozbawienia wolności z zawieszeniem na pięć lat.
Oskarżony miał w chwili wydania wyroku 21 lat.
W wyniku kolejnych odwołań i przekazywania sprawy do ponownego rozpatrywania nie została ona prawomocnie rozstrzygnięta przed ukończeniem przez niego 24. roku życia, a w efekcie sądy przestały traktować sprawcę jako młodocianego.
Obrońca oskarżonego, składając kolejną apelację, podniósł, że liczy się wiek w czasie popełnienia przestępstwa.
Stąd też kara nie powinna być zmieniana na niekorzyść skazanego tylko na skutek upływu czasu. W końcu sąd okręgowy zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym o moment utraty statusu młodocianego.
Zgodnie z art. 115 par. 10 kodeksu karnego młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Interpretacja tego przepisu od wielu lat budziła wątpliwości.
Upływ czasu
Sąd Najwyższy w okresie obowiązywania poprzedniego kodeksu karnego z 1969 r. wydał uchwały, w których stwierdził, że przez określenie „chwila orzekania”, które decyduje o statusie młodocianego, należy rozumieć chwilę wydania pierwszego, choćby nieprawomocnego, orzeczenia merytorycznego w sprawie.
Po wejściu w życie aktualnie obowiązującego kodeksu karnego z 1997 r. i po zmianie definicji młodocianego oraz zmianie wymiaru kary wobec młodocianych w orzecznictwie przyjmuje się dalej, że wiek młodocianego odnosi się do pierwszego wyroku wydanego w sprawie przez sąd pierwszej instancji, nawet jeżeli było to orzeczenie uniewinniające.
Prawa nabyte
Na wczorajszym posiedzeniu przed Sądem Najwyższym przedstawiciel Prokuratury Generalnej przekonywał, że należy uznać, że chodzi o to, by podczas każdego orzekania w pierwszej instancji sprawca nie miał ukończonych 24 lat.
– Ten status młodocianego nie oznacza konieczności orzekania łagodniejszych kar. Czasem bowiem wymierzenie kary surowszej jest bardziej wychowawcze – wskazał prokurator Aleksander Herzog.
Sąd Najwyższy w powiększonym składzie uchwalił jednak, że sprawca zachowuje status młodocianego aż do zakończenia postępowania w sprawie.
Sędziowie przyznali, że przepis nie jest sformułowany precyzyjnie. Orzekanie bowiem w pierwszej instancji może mieć miejsce wielokrotnie.
I często jest to niezależne od oskarżonego. Sprawa młodocianego w wyniku zaskarżenia może ponownie trafić do sądu pierwszej instancji, nawet gdy zarzuty apelacji są co prawda niezasadne, ale sąd odwoławczy uznał, że sprawę trzeba ponownie zbadać np. z przyczyn formalnych.
Może się zatem zdarzyć, że w czasie ponownego orzekania ukończy on 24 lata i z tego powodu jego sytuacja się pogorszy.
A to prowadziłoby do naruszenia konstytucyjnej zasady równości.
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2012 r., sygn. akt I KZP 5/12.
